II FZ 1249/14

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 23 czerwca 2014 r., sygn. akt I SA/Sz 73/14, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie (dalej: "WSA") odmówił "G." spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w upadłości układowej z siedzibą w N. (dalej: "Spółka", bądź "Skarżąca") przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi Spółki na decyzję Dyrektora Izby Celnej w Szczecinie z dnia 15 listopada 2013 r. w przedmiocie podatku od gier za grudzień 2010 r. Podstawą prawną powyższego orzeczenia był art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270, dalej: "p.p.s.a.").

Ze stanu faktycznego przedstawionego przez WSA wynika, że Spółka zwróciła się z wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych. W uzasadnieniu wniosku wskazała, że prowadzi działalność związaną z grami losowymi i zakładami wzajemnymi. Wskazała, że sytuacja prawna po wejściu z dniem 1 stycznia 2010 r. ustawy o grach hazardowych zmieniła całkowicie warunki prowadzenia tej działalności. Spółka może kontynuować działalność tylko w oparciu o zezwolenia uzyskane przed 1 stycznia 2010 r. Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na uzyskanie nowych zezwoleń na działalność w zakresie automatów o niskich wygranych. Jeśli zaś nie nastąpi zmiana przepisów, działalność Spółki zakończy się najpóźniej w 2015 r. Strona podniosła dalej, że powyższa zmiana przepisów doprowadziła przedsiębiorstwo do zapaści finansowej z powodu poniesienia znacznych nakładów na rozwój działalności i krótkiego trybu wprowadzenia nowelizacji w życie. Natomiast brak w ustawie zapisu o działalności na automatach o niskich wygranych spowodował, że posiadane przez Spółkę automaty, które nabyła w znacznej ilości, stały się bezwartościowe. W rezultacie też przychody Spółki znacząco zmalały w stosunku do lat 2009 i 2010, a drastyczna podwyżka podatku od gier spowodowała, że środki wpływające do Spółki przeznaczone są na regulowanie danin publicznoprawnych. Strona eksploatuje obecnie 200 automatów, to jest 7% automatów funkcjonujących do 31 grudnia 2009 r. W konsekwencji brak jest środków na bieżącą działalność. Łączna kwota miesięcznych wydatków przekracza znacznie wartość środków na rachunku bankowym. Natomiast środki trwałe to głównie ww. automaty do gier o niskich wygranych, których nie da się zbyć w Polsce ani za granicą. W rezultacie Spółka wskazała, że nie posiada środków na bieżącą działalność, gdyż łącznie kwota jej miesięcznych wydatków znacząco przekracza kwotę środków zgromadzonych na rachunku bankowym.

Zgodnie z oświadczeniem o majątku i dochodach, wysokość kapitału zakładowego lub środków finansowych Spółki wynosi 2.500.000 zł, wartość środków trwałych 4.657.599,66 zł, a wysokość straty za ostatni rok obrotowy według bilansu 888.485,30 zł. Na wskazanych dwóch rachunkach bankowych stan środków pieniężnych wynosi 0 zł, Spółka wyjaśniła, że w postępowaniu zabezpieczającym dokonano zajęcia środków na rachunkach bankowych do wysokości 7.248.730,19 zł.

W odpowiedzi na wezwanie referendarza sądowego Spółka przedłożyła następujące dokumenty (dokumenty w aktach sprawy o sygn. akt I SA/Sz 62/14): zestawienie sald i obrotów za okres od 1 stycznia do 10 lutego 2014 r. oraz od 11 lutego do 28 lutego 2014 r., wydruk z konta syntetycznego i analitycznego za okres od 1 stycznia do 10 lutego 2014 r., raport kasowy za okres 1 grudnia 2013 r. do 28 lutego 2014 r., deklaracje VAT-7 za grudzień 2013, styczeń, luty 2014 r., deklaracje POG-4 dla podatku od gier za grudzień 2014 r. styczeń, luty 2014 r., wraz z załącznikami, wyciągi z rachunków bankowych spółki za okres styczeń-luty 2014 r., wprowadzenie do sprawozdania finansowego na dzień 10 lutego 2014 r., rachunek zysków i strat Spółki za okres od 1 stycznia 2014 r. do 10 lutego 2014 r., bilans sporządzony na dzień 10 lutego 2014 r., postanowienie Sądu Rejonowego dla [...] w K., Wydział VII Gospodarczy dla spraw upadłościowych i naprawczych z dnia 11 lutego 2014 r. sygn. akt [...] o ogłoszeniu upadłości Spółki z możliwością zawarcia układu, z pozostawieniem Spółce zarządu swoim majątkiem.

Postanowieniem z dnia 14 maja 2014 r. referendarz sądowy odmówił Spółce przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

Po rozpoznaniu sprzeciwu Spółki od powyższego postanowienia WSA, wskazanym na wstępie postanowieniem odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy w żądanym zakresie. Po rozpoznaniu wniosku Spółki o przyznanie prawa pomocy Sąd stwierdził, że wniosek Spółki nie zasługuje na uwzględnienie. W ocenie Sądu, Skarżąca nie wykazała w sposób wystarczająco przekonujący, że nie posiada dostatecznych środków na uiszczenie pełnych kosztów sądowych, sprowadzających się na obecnym etapie sprawy do wpisu od skargi w kwocie 1500 zł.

Zdaniem Sądu, konieczność opłacenia kosztów sądowych w niniejszych sprawach, nawet przy uwzględnieniu tego obowiązku jednocześnie we wszystkich sprawach zawisłych przed WSA, nie wpłynie znacząco na działalność strony skarżącej. Wskazał, że pomimo deklarowanego znacznego obniżenia przychodów, Spółka nadal prowadzi działalność na dużą skalę.

Następnie Sąd argumentował, że w rachunku zysków i strat przychody Spółki wynoszą 4.679.943,05 zł. Spółka poniosła koszty o wartości 4.728.452,33 zł i stratę netto 44.659,33 zł. Podkreślił przy tym, że w przypadku przedsiębiorców miarodajną dla oceny zdolności płatniczych podmiotu nie jest kategoria dochodu czy straty, lecz wartość przychodu. Ta kategoria podatników bowiem ma do dyspozycji legalne instrumenty podatkowe, które pozwalają na równoważenie kosztów i przychodów w taki sposób, aby w końcowym rozliczeniu minimalizować bądź w ogóle eliminować obciążenia podatkowe. Strata jest wyłącznie wynikiem bilansowym i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Jej powstanie nie oznacza więc jeszcze utraty płynności finansowej. Zdaniem Sądu, kwoty, jakie Spółka uzyskuje w wyniku prowadzonej działalności gospodarczej i jakie wydatkuje, nie pozwalają przyjąć, że Spółka nie jest w stanie pozyskać środków na opłacenie kosztów sądowych w przedmiotowej sprawie. Mając na uwadze skalę na jaką Spółka prowadzi działalność gospodarczą nie do zaakceptowania jest wniosek, że uiszczenie kosztów sądowych wpłynie w jakikolwiek sposób na jej kondycję finansową. Również kwota przeznaczana na podatek od gier obrazuje w pewien sposób rozmiar prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej. W ocenie Sądu, jeżeli Spółka generuje comiesięczne koszty w zakresie samego zryczałtowanego podatku od gier w kwotach ponad 600.000 zł, to nie można uznać, że nie posiada niezbędnych funduszy na pokrycie wydatków związanych z postępowaniem sądowym.

Odnosząc się natomiast do faktu ogłoszenia upadłości Spółki z możliwością zawarcia układu Sąd stwierdził, że ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu stwarza możliwość kontynuowania działalności i nie uzasadnia automatycznie priorytetu zobowiązań prywatnoprawnych względem danin publicznych. Nie powoduje również automatycznego zwolnienia Spółki od ponoszenia kosztów sądowych.

Podsumowując, WSA uznał, że obecna sytuacja majątkowa Skarżącej (wielkość posiadanego majątku, rozmiar prowadzonej działalności, jak również wysokość przychodów Spółki) nie uzasadnia zwolnienia od kosztów sądowych, nawet przy przyjęciu, że Spółka prowadzi szereg postępowań sądowych.

Spółka wniesionym do Naczelnego Sądu Administracyjnego zażaleniem zaskarżyła w całości powyższe postanowienie, wnosząc o jego zmianę, poprzez przyznanie jej prawa pomocy w zakresie częściowym, względnie o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozstrzygnięcia. Spółka zarzuciła naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. w zw. z art. 10 i art. 11 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U.2012 poz. 1112, dalej: "p.u.i.n.") a to poprzez bezzasadne odmówienie zastosowania wobec skarżącej prawa pomocy w postaci dobrodziejstwa zwolnienia z obowiązku z uiszczenia wpisu od skargi w sytuacji, gdy Strona, znajdując się w stanie upadłości, obiektywnie nie dysponuje kwotą wymaganą od niej do zapłaty wpisów sądowych w wielu sprawach i w żadnym razie kwoty tej nie jest w stanie zgromadzić.

W uzasadnieniu zażalenia Spółka zwróciła uwagę na treść art. 10 i art.11 p.u.i.n., które wskazują przesłanki ogłoszenia upadłości. Spółka podniosła, że na tle postanowienia z dnia 11 lutego 2014 roku jasnym jest, że została postawiona w stan upadłości, albowiem nie była w stanie wykonywać swoich wymagalnych zobowiązań. Ten niepodważalny fakt został jednak, w ocenie Spółki, błędnie oceniony przez Sąd, który zaakcentował w swoim orzeczeniu jedynie okoliczność dalszego prowadzenia działalności przez Spółkę - co jednak wydaje się nieistotne z punktu widzenia regulacji art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zażalenie podlega oddaleniu.

Zgodnie z treścią art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.

Instytucja prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, która ma gwarantować możliwość realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu.

Zgodnie natomiast z art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, następuje w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Na podstawie art. 252 § 1 p.p.s.a. wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Pod pojęciem stanu majątkowego należy rozumieć nie tylko zasób gotówki znajdujący się w posiadaniu strony, lecz również środki finansowe ulokowane w majątku ruchomym i nieruchomym. Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy. Strona ma w tym zakresie inicjatywę dowodową, a sąd na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Naczelny Sąd Administracyjny po przeanalizowaniu zarzutów Spółki - art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. oraz art. 10 i art.11 p.u.i.n. - zawartych w zażaleniu uznał je za bezzasadne.

Po pierwsze, Sąd pierwszej instancji dokonał wnikliwej i rzetelnej analizy wniosku o przyznanie prawa pomocy i zawartego w nim oświadczenia o majątku i dochodach, a także dokumentów zgromadzonych w aktach sprawy i doszedł do słusznego przekonania, że Skarżąca nie wykazała w świetle regulacji prawnej zawartej w art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Słusznie Sąd pierwszej instancji zwrócił uwagę, że pomimo deklarowanego znacznego obniżenia przychodów, Spółka nadal prowadzi działalność na dużą skalę. Wskazane w rachunku zysków i strat przychody Spółki wynoszą 4.728.452,33 zł i stratę netto 44.659,33 zł. Wykazana przez Spółkę strata nie świadczy, w ocenie Sądu, jeszcze o braku środków finansowych pozwalających uiścić należne koszty sądowe, gdyż biorąc pod uwagę skalę prowadzonej przez Skarżącą działalności wskazana kwota stanowi zaledwie ułamek procentowy przychodu.

Po drugie, nie można zgodzić się ze twierdzeniem Spółki, że Sąd pierwszej instancji błędnie ocenił okoliczność pozostawania przez Spółkę w upadłości układowej na mocy postanowienia z dnia 11 lutego 2014 roku, a przez to naruszył art. 10 i art. 11 p.u.i.n. Sąd pierwszej instancji słusznie zauważył, że ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu powoduje, że Spółka może dalej prowadzić działalność gospodarczą. Wydane zatem postanowienie o ogłoszeniu upadłości nie zakończyło bytu prawnego Spółki. Podkreślić należy, że postępowanie układowe ma charakter pojednawczy. Sprawdzenie wierzytelności nie ma charakteru dochodzenia roszczeń wierzycieli od dłużnika. Ma ono na celu ustalenie istnienia wierzytelności, które są objęte postępowaniem układowym. Sprawdzone wierzytelności wpisywane są na listę wierzytelności. Od tego momentu wierzyciel otrzymuje prawo uczestniczenia w zgromadzeniu wierzycieli. Otwarcie postępowania układowego nie stanowi przeszkody w prowadzeniu postępowań sądowych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi. Istnieje możliwość wszczęcia procesów w sprawach wierzytelności objętych postępowaniem układowym. Dłużnik ma możliwość dojścia z wierzycielami do porozumienia, a przez to kontynuowania swojej działalności, natomiast wierzyciele mają szansę odzyskania własnych należności bez ponoszenia kosztów (zob. A. Jakubiak-Mirończuk, Postępowanie upadłościowe i naprawcze, [w:] "Alternatywne a sądowe rozstrzyganie sporów sądowych", LEX nr 81308).

W związku z powyższym zaskarżone postanowienie jest zgodne z prawem, a wniesione przez Spółkę zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 184 w związku z art. 197 § 2 p.p.s.a.