I SA/Bd 217/13

Uzasadnienie

W dniu 22 kwietnia 2013r. do tut. Sądu wpłynął na urzędowym formularzu wniosek A. M. (skarżącej) o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

W oświadczeniu o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wnioskodawczyni podała, że prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z matką, którego miesięczny dochód stanowi kwota 998,62 zł brutto z tytułu świadczenia emerytalnego matki. Skarżąca oświadczyła, że obecnie nie posiada żadnego zatrudnienia oraz nie otrzymuje żadnego zasiłku. Do dnia 15 marca 2013r. była zatrudniona w firmie F. A.. Jako majątek nieruchomy strona wskazała mieszkanie o pow. 53,14 m². Oświadczyła, że nie posiada oszczędności oraz przedmiotów wartościowych.

Zarządzeniem z dnia 24 kwietnia 2013r. referendarz sądowy wezwał skarżącą do nadesłania dokumentów oraz oświadczeń obrazujących jej sytuację finansową

i majątkową.

W odpowiedzi wnioskodawczyni przesłała kserokopie zeznań podatkowych za lata 2011-2012 z których wynika, że w 2011r. uzyskała dochód w kwocie 27.500,74 zł,

a w 2012r. 38.957,10 zł. Przedłożyła wyciąg z rachunku bankowego za 3 ostatnie miesiące. Z przedłożonych dokumentów wynika również, że skarżąca ponosi następujące koszty utrzymania: czynsz 316 zł, telefon 120 zł. Przedłożyła także fakturę korygującą za energię na kwotę 200 zł. Ponadto strona oświadczyła, że w marcu 2013r. zaciągnęła kredyt tytułem spłaty pożyczki zaciągniętej u siostry na wpłatę zaliczki na podatek do Urzędu Skarbowego. Strona oświadczyła, że nie korzysta z pomocy rodziny, posiada samochód osobowy D. M. z [...]r., nie posiada statusu osoby bezrobotnej, albowiem jest na zwolnieniu lekarskim. Do chwili obecnej nie otrzymała z ZUS decyzji w sprawie zasiłku chorobowego.

Postanowieniem z dnia 16 maja 2013r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy.

Od powyższego postanowienia skarżąca złożyła sprzeciw. Podała, że w chwili obecnej nie pracuje i nie posiada żadnych dochodów, nie podjęto też decyzji

o przyznaniu lub odmowie przyznania zasiłku chorobowego. Jedynym źródłem utrzymania jest renta matki skarżącej w wysokości 998,82 zł. Strona oświadczyła, że prowadzi z matką wspólne gospodarstwo domowe i ww. kwota jest przeznaczana

w całości na pokrycie najbardziej podstawowych potrzeb życiowych jak wyżywienie, opłaty związane z utrzymanie mieszkania i pokrywaniem bieżących zobowiązań. Skarżąca podniosła, że nie posiada żadnych oszczędności. Wskazała, że kwotę 41.545zł wynikającą z zaskarżonej decyzji wpłaciła do urzędu skarbowego chcąc uniknąć płacenia odsetek oraz kosztów postępowania egzekucyjnego. Skarżąca wyjaśniła, że nie posiadała własnych środków finansowych na pokrycie zobowiązania podatkowego, nie istniała również w tamtym momencie możliwość zaciągnięcia kredytu. Dlatego też zaciągnęła pożyczkę u rodziny. Pożyczka ta została zgłoszona do urzędu skarbowego i należycie opłacona. Podatniczka oświadczyła, że podjęła działania w celu uzyskania kredytu bankowego na spłatę zaciągniętej pożyczki. Kredyt taki został jej udzielony w wysokości 35.000 zł i przelany na jej konto w dniu 28 marca 2013r. Dlatego, w ocenie skarżącej, błędne jest twierdzenie zawarte w zaskarżonym postanowieniu, że posiadała ona na rachunku bankowym oszczędności w kwocie 30.815,74 zł.

Zarządzeniem z dnia 13 czerwca 2013r. Sąd wezwał skarżącą na podstawie art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tj. Dz. U. z 2012r., poz. 270), dalej p.p.s.a. do uzupełnienia złożonego wniosku o przyznanie prawa pomocy w terminie 10 dni poprzez złożenie:

1) wyjaśnienia kiedy, w jakim celu, przez kogo i na jak długo został zaciągnięty kredyt, którego spłaty z konta bankowego następowały w dniach [...]r., [...] r. i [...] r. w kwocie każdej raty ok. 190 zł,

2) wyciągu z posiadanego rachunku bankowego skarżącej za maj 2013 r.,

3) oświadczenia, czy przyznano skarżącej zasiłek (jeśli tak, to w jakiej kwocie oraz dołączenie kopii decyzji),

4) oświadczenia, z jakiej racji i na czyją rzecz wpływało na konto świadczenie

z ZUS-u w dniach [...] r., [...] r. i [...] r.,

5) oświadczenia, czy kwota z uzyskanego kredytu w wysokości 35.000 zł została spożytkowana na spłatę zadłużenia u rodziny (wymienić z nazwiska osoby, którym oddano zaciągnięty u nich dług).

W odpowiedzi na powyższe skarżąca oświadczyła, że od dnia 28.08.2009r. posiada wspólny rachunek bankowy z matką U. M.. W dniu 27.06.2011r. U. M. zaciągnęła kredyt na okres [...] lat, tj. do [...]r. w celu zaspokojenia swoich podstawowych potrzeb. Do dnia dzisiejszego ZUS w T. nie dostarczył skarżącej decyzji o przysługującym zasiłku chorobowym, natomiast środki pieniężne z tytułu zasiłku wpłynęły na jej rachunek bankowy w maju 2013r. Skarżąca podała, że na konto w dniach [...]r., [...]. i [...]r. wpływało świadczenie emerytalne jej matki. Wskazała, że kwota z uzyskanego kredytu w wysokości 35.000 zł w całości została przeznaczona na spłatę długu, który został zaciągnięty celem wpłaty zaliczki na podatek do urzędu skarbowego. Strona wyjaśniła, że dług został zaciągnięty u W. i P.C., zgodnie ze złożoną deklaracją w urzędzie skarbowym. Do sprzeciwu skarżąca załączyła wyciąg bankowy za maj 2013r.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 260 p.p.s.a., w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym.

Stosownie do regulacji art. 245 ustawy p.p.s.a. prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Jak wynika z wniosku, strona ubiega się o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, które to obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych.

W świetle art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje wówczas, gdy strona wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Z przepisu tego wyraźnie wynika, iż jedynym kryterium, jakim kieruje się Sąd rozpatrując wniosek strony w tym przedmiocie są możliwości zarobkowe i sytuacja finansowa strony. Powołany przepis nie pozostawia również wątpliwości, co do tego, że inicjatywa dowodowa zmierzająca do wykazania, iż zachodzą przesłanki pozytywne do uwzględnienia wniosku, spoczywa na wnioskodawcy. Dodatkowo podkreślić należy, że celem instytucji prawa pomocy jest wsparcie tych osób, których sytuacja majątkowa jest taka, że nie są one w stanie same ponieść kosztów toczącego się postępowania, a to pozbawiłoby je możliwości skorzystania z konstytucyjnie zagwarantowanego prawa do sądu. Tym samym ma ona charakter wyjątkowy.

W orzecznictwie sądów administracyjnych ugruntowany jest już pogląd, że to strona ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy na podstawie art. 246 p.p.s.a. obowiązana jest wykazać swoją trudną sytuację materialną (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 25 sierpnia 2008 r. sygn. akt II FZ 345/08). Dokonując zaś oceny zasadności wniosku Sąd musi rozważyć z jednej strony interes państwa

w pobieraniu opłat za rozstrzyganie sprawy, a z drugiej interes strony w dochodzeniu swych praw przed sądem i zachować odpowiednią proporcję między nimi.

Podkreślenia wymaga fakt, iż przesłanką do zwolnienia od kosztów sądowych nie jest brak wolnych środków finansowych na ich opłacenie, czyli oszczędności, ale niemożność ich wygospodarowania z uzyskanych przychodów i posiadanego majątku

z uwagi na to, że całość zużywana jest na niezbędne utrzymanie strony i jej rodziny.

Zgodnie z zasadą wyrażoną w art. 214 § 1 p.p.s.a do uiszczenia kosztów sądowych obowiązany jest ten, kto wniósł do Sądu pismo podlegające opłacie. Zgodnie z § 1 pkt 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. Nr 221, poz. 2193 ze zm.) wpis od skargi na decyzję, biorąc pod uwagę przedmiot zaskarżenia, w przedmiotowej sprawie wyniesie 1.247 zł.

Stosownie do przepisów wskazanej powyżej ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zasadą jest ponoszenie przez strony kosztów postępowania sądowego (art. 199), natomiast odstępstwem od niej jest przyznanie prawa pomocy.

Podkreślić należy, iż instytucja prawa pomocy ma charakter wyjątkowy, co oznacza, że może być stosowana tylko w przypadku osób charakteryzujących się trudną sytuacją materialną, do których zalicza się bezrobotnych bez prawa do zasiłku lub osoby, które pozbawione są środków do życia bądź których środki są bardzo ograniczone

i zaspokajają tylko potrzeby egzystencjalnie niezbędne (postanowienie NSA z dnia 19 października 2005 r., I GZ 107/05, niepubl.).

Jak wskazał NSA w postanowieniu z 10 maja 2005 r. II OZ 318/05 (niepubl.), prawo pomocy przyznawane jest osobom, które pomimo starań i przy największym możliwym wysiłku nie mogą ponieść kosztów postępowania, ponieważ ich dochód jest wybitnie niski lub też nie osiągają żadnego dochodu.

Odnosząc powyższe rozważania do niniejszej sprawy wskazać należy, że jak wynika

z wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz pozostałych dokumentów zgromadzonych w sprawie, skarżąca prowadzi wspólne gospodarstwo domowe wraz z matką, którego miesięczny dochód stanowi kwota 998,62 zł brutto z tytułu świadczenia emerytalnego matki. Skarżąca oświadczyła, że obecnie nie posiada żadnego zatrudnienia. Do dnia 15 marca 2013r. była zatrudniona w firmie F. A.. Obecnie przebywa na zwolnieniu lekarskim z powodu przebytej operacji tarczycy. Do chwili obecnej Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie doręczył jej decyzji o przysługującym zasiłku chorobowym. Jako majątek nieruchomy strona wskazała mieszkanie o pow. 53,14 m². Oświadczyła, że nie posiada oszczędności oraz przedmiotów wartościowych.

Z przedłożonych kserokopii zeznań podatkowych za lata 2011-2012 wynika, że

w 2011r. wnioskodawczyni uzyskała dochód w kwocie 27.500,74 zł, a w 2012r. 38.957,10 zł. Skarżąca ponosi następujące koszty utrzymania: czynsz 316 zł, telefon 120 zł. Przedłożyła także fakturę korygującą za energię na kwotę 200 zł. Ponadto strona oświadczyła, że w marcu 2013r. zaciągnęła kredyt tytułem spłaty pożyczki zaciągniętej u siostry na wpłatę zaliczki na podatek do Urzędu Skarbowego. Strona oświadczyła, że nie korzysta z pomocy rodziny, posiada samochód osobowy D.M. z 2002r.

W opisanej wyżej sytuacji materialnej i rodzinnej wnioskodawczyni, Sąd uznał, że opłacenie pełnego wpisu sądowego, który w niniejszej sprawie wynosi 1247 zł, naraziłoby ją na doznanie uszczerbku w koniecznym utrzymaniu. Sąd miał na uwadze okoliczność, że w chwili obecnej skarżąca nie uzyskuje dochodów i pozostaje na utrzymaniu matki. Okolicznością przemawiającą za zwolnieniem skarżącej z połowy wpisu od skargi jest również fakt, że kwota, którą uzyskała ona z kredytu bankowego ma być przeznaczona na spłatę pożyczki udzielonej jej przez rodzinę celem uregulowania zobowiązania podatkowego wynikającego z zaskarżonej do Sądu decyzji Dyrektora Izby Skarbowej w B..

Sąd uznał jednakże, że skarżąca jest w stanie ponieść koszty postępowania w części, tym bardziej, że na obecnym etapie i przy uwzględnieniu zwolnienia od połowy wpisu od skargi koszty te będą wynosiły 624 zł. Konieczność uiszczenia połowy wpisu sądowego w takiej wysokości nie naraża skarżącej na pogorszenie warunków bytowych oraz odpowiada fiskalnemu interesowi Państwa, które swoją pomoc powinno gwarantować tylko najbardziej potrzebującym. Należy bowiem podkreślić, że udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą jej dofinansowania

z budżetu państwa i przez to powinno się sprowadzać do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe.

Kluczową rolę dla oceny możliwości płatniczych skarżącej odgrywa fakt, iż wbrew jej twierdzeniu korzysta ona z pomocy rodziny. Wskazuje na to choćby udzielona jej przez siostrę pożyczka na spłatę zobowiązania podatkowego. Ponadto, jak wynika z wyciągu bankowego z maja 2013r. na koncie skarżącej nadal pozostaje kwota 30.259,98 zł, którą zgodnie z oświadczeniem miała ona zwrócić rodzinie. Zauważyć również należy, że w dniu 10 maja 2013r. na rachunek bankowy skarżącej wpłynęła z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych kwota 2.708,93 zł. Powyższe, zdaniem Sądu oznacza, że wnioskodawczyni jest w stanie zgromadzić kwotę 624 zł potrzebną do uiszczenia wpisu, a tym samym przy częściowym zwolnieniu od kosztów nie zostanie ona pozbawiona prawa do sądu.

W związku z powyższym Sąd orzekł jak w sentencji postanowienia na podstawie 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 260 p.p.s.a.