III SA/Gl 1044/12

Uzasadnienie

W skardze złożonej pismem z dnia [...] r. Strona skarżąca -M. B. reprezentowana przez adwokata M. O. zawarła wniosek o zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.

Postanowieniem z dnia 19 września 2012 r. referendarz sądowy odmówił Stronie skarżącej przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W następstwie wniesionego przez Stronę sprzeciwu, postanowienie to utraciło moc, a Sąd rozstrzygając wniosek o przyznanie prawa postanowieniem z dnia 6 listopada 2012 r. również go nie uwzględnił i odmówił Stronie skarżącej przyznania prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Od opisanego orzeczenia nie złożono zażalenia, zatem stało się prawomocne.

W odpowiedzi na zarządzenia z dnia [...] r. o wezwaniu do uiszczania wpisu sądowego pełnomocnik Strony skarżącej wniósł pismem z dnia [...] r. ponowy wniosek o przyznanie prawa pomocy, który został potraktowany jako wniosek o zmianę orzeczenia w przedmiocie prawa pomocy.

Pełnomocnik Skarżącej uzasadniając opisany wniosek stwierdził, iż od czasu wydania postanowienia odmawiającego przyznania Stronie skarżącej prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych zmianie uległa sytuacja życiowa oraz finansowa M. B. mogąca mieć wpływ na rozstrzygnięcia sądu. Wskazał, że w dniu [...] r. orzeczono separację prawną Skarżącej oraz jej małżonka S. B.. Skarżąca zamieszkała sama wraz z małoletnim synem, rozpoczęła prowadzenie gospodarstwa domowego, przy czym jej dochód wynosił [...] zł, na co składało się wynagrodzenie obciążone zajęciem komorniczych ([...] zł) oraz alimenty uiszczane przez S. B. na rzecz małoletniego J. B. ([...] zł). Pełnomocnik Strony skarżącej podkreślił, iż wskazana kwota ([...] zł) pozwala Skarżącej jedynie na prowadzenie skromnego życia oraz na zaspokojenie najbardziej podstawowych potrzeb, a odmowa przyznania prawa pomocy w niniejszym postępowaniu uniemożliwi M. B. obronę swoich praw w toczącym się postępowaniu.

W formularzu PPF stanowiącym uzupełnienie wniosku Skarżącej o przyznanie prawa pomocy M. B. stwierdziła, że nie jest w stanie ponieść bardzo wysokich kosztów postępowania sądowego bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Podniosła, że od dłuższego czasu pozostawała w separacji z mężem, a jej dochody wynoszą [...] zł z tytułu pracy w wymiarze [...] etatu jako [...] oraz [...] zł z tytułu zasądzonych alimentów na małoletniego syna nad którym sprawuje opiekę. Stwierdziła, iż poza wynagrodzeniem za pracę i wskazanymi alimentami nie posiada innych dochodów i majątku, jednakże jej synowi J. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego o powierzchni [...] m2 położonego w K. – w którym obecnie zamieszkują, a Skarżąca do osiągnięcia przez jej syna pełnoletniości sprawuję zarząd majątkiem.

Zarządzeniem z dnia [...] r. pełnomocnik Strony skarżącej został wezwany do uzupełnienia i uprawdopodobnienia danych zawartych we wnioskach o przyznanie prawa pomocy, w szczególności poprzez:

- wyjaśnienie na jakiej podstawie synowi Strony skarżącej – J. B. przysługuje spółdzielcze prawo własnościowe do lokalu mieszkalnego znajdującego się w K. przy ulicy [...].;

- przedłożenie aktualnego zaświadczenia właściwej jednostki samorządu terytorialnego wymieniającego wszystkie osoby zameldowane pod adresem miejsca zamieszkania Strony skarżącej (pobyt czasowy lub stały),

- udokumentowanie wysokości wszelkich dochodów uzyskiwanych przez Stronę skarżącą,

- przedłożenie kopii zeznania podatkowego złożonego przez M. B. za [...] r.,

- przedłożenie kopii wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia [...] r. orzekającego separację pomiędzy Stroną skarżącą, a jej mężem,

- przedłożenia wyciągów i wykazów ze wszystkich posiadanych rachunków bankowych, obrazujących operacje dokonane w ich ramach w ciągu ostatnich trzech miesięcy oraz dokumentów dotyczących lokat i kont (zastrzeżono, że w przypadku, gdyby te rachunki były zajęte, należy przedstawić potwierdzające ten fakt zaświadczenie wystawione przez bank, informujące o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty),

- nadesłanie odpisów bądź kserokopii dokumentów obrazujących wysokość miesięcznie ponoszonych wydatków z tytułu utrzymania domu w postaci rachunków, faktur VAT lub dowodów wpłat uiszczanych opłat za wodę, gaz, energię elektryczną, telefon, podatek od nieruchomości oraz wskazanie źródeł dochodu, z którego wydatki te są pokrywane.

W odpowiedzi na wezwania Sądu, pełnomocnik Strony skarżącej w piśmie z dnia [...] r., które wpłynęło do Sadu w dniu [...] r. oświadczył, iż spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego w K. przy ul. [...] przysługuje synowi Strony skarżącej na podstawie umowy darowizny od brata M. B.. Wskazał ponadto, że rachunek bankowy Strony skarżącej w "A" został zajęty na skutek zajęć zabezpieczających Dyrektora Izby Celnej w K. [...] r. nie został do tej pory zwolniony, a Skarżąca nie ma żadnego dostępu do tego rachunku nie ma możliwości jego zamknięcia ani pobrania wyciągów chociaż sprawdzenia jego stanu. Pełnomocnik Skarżącej wniósł także o przedłużenie do dnia [...] r. terminu na przedłożenie pozostałych dokumentów. Do pisma dołączono kserokopię wypisu z aktu notarialnego z dnia [...] r. dotyczącego umowy darowizny na rzecz małoletniego J. B. od M. B. spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego w K. przy ul. [...] oraz kserokopie zaświadczeń o zameldowaniu na pobyt stały pod adresem K. ul. [...] od dnia [...] r. J. B. oraz M. B..

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Rozważając zasadność wniosku M. B. o przyznanie prawa pomocy obejmującego zwolnienie od kosztów sądowych zaakcentować należy, iż Strona skarżąca skorzystała już z możliwości złożenia wniosku o przyznanie prawa pomocy. Prawomocnym postanowieniem tutejszego Sądu z dnia 6 listopada 2012 r., odmówiono przyznania Stronie skarżącej prawa pomocy.

Zgodnie z art. 252 i art. 255 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. poz. 270 ze zm. - zwanej dalej "P.p.s.a.") wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i o dochodach. Wniosek ten powinien być złożony na urzędowym formularzu. Jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i jej możliwości płatniczych lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie w zakreślonym terminie dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego i dochodów.

Z powyższej regulacji wynika, że we wniosku i w zgromadzonym materiale dowodowym powinny być zawarte dokładne i rzetelne dane, które umożliwiają pełną ocenę stanu majątkowego oraz możliwości płatniczych wnioskodawcy. To sprawą wnioskodawcy jest wykazanie zasadności złożonego wniosku w świetle ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy. Jednocześnie na Sądzie nie ciąży obowiązek prowadzenia dochodzeń w sytuacji, gdy wnioskodawca uchyla się od podania stosownych danych umożliwiających pełną ocenę jego sytuacji majątkowej oraz możliwości płatniczych. Jest to stanowisko powszechnie akceptowane zarówno w doktrynie, jak i w orzecznictwie sądów administracyjnych (postanowienia WSA w Gdańsku z dnia 4 stycznia 2004 r., II SA/Gd 758/04; z dnia 13 stycznia 2005 r., I SA/Gd 523/04; z dnia 27 lipca 2005 r., I SA/Gd 335/05).

Ponowny wniosek o prawo pomocy złożony przez pełnomocnika Strony skarżącej pismem z dnia [...] r., należy uznać za wniosek o zmianę postanowienia tutejszego Sądu z dnia 6 listopada 2012 r., odmawiającego przyznanie prawa pomocy w części dotyczącej zwolnienia od kosztów sądowych.

W art. 165 P.p.s.a. wskazano, iż postanowienia niekończące postępowania w sprawie mogą być uchylane i zmieniane wskutek zmiany okoliczności sprawy, chociażby były zaskarżone, a nawet prawomocne, jednakże warunkiem przyznania prawa pomocy w określonej sprawie jest wyczerpujące udokumentowanie stanu majątkowego wnioskodawcy, wskazującego na zasadność uwzględnienia wniosku o prawo pomocy. Zmiana prawomocnego orzeczenia musi wiązać się z zmianą okoliczności sprawy, która to zmiana powinna była zaistnieć po tym, jak sąd rozstrzygnął pierwszy wniosek strony w tej materii, czyli po dniu 6 listopada 2012 roku.

Podkreślić trzeba, iż zmiana okoliczności winna dotyczyć stanu majątkowego strony i jej możliwości płatniczych, a ponadto wskazane kwestie muszą być udokumentowane w tak samo rzetelnym stopniu, jak w pierwotnym wniosku o prawo pomocy. Jest to niezmiernie istotne, ponieważ zmiany stanu faktycznego lub prawnego uzasadniające zmianę lub uchylenie postanowienia w trybie art. 165 P.p.s.a. muszą dotyczyć okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy tak, by uzasadniały zmianę lub uchylenie postanowienia (tak w postanowieniu NSA z dnia 24 stycznia 2012 r., I GZ 9/12, LEX 1108666).

Sąd stanął na stanowisku, iż wniosek Strony skarżącej o przyznanie prawa pomocy będący w istocie wnioskiem o zmianę postanowienia tutejszego Sądu z dnia 6 listopada 2012 r. nie zasługuje na uwzględnienie.

Strona skarżąca wniosła o zwolnienie od obowiązku uiszczenia kosztów, a zatem w przedłożonych dokumentach powinna wykazać, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z użytego określenia "gdy wykaże" wynika, że ciężar wykazania okoliczności faktycznych uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie, która ubiega się o to prawo. To strona ma przekonać sąd, iż znajduje się w określonej sytuacji, która uniemożliwia poniesienie kosztów postępowania. W związku z tym powinna należycie uzasadnić i uprawdopodobnić okoliczności, które podaje we wniosku o przyznanie prawa pomocy i jeżeli fakty, które podaje we wniosku, nie znajdują pokrycia w aktach sprawy lub pozostają w sprzeczności z zawartymi tam informacjami o stanie majątkowym, istnieją podstawy do odmowy przyznania prawa pomocy (zob. postanowienie NSA z dnia 7 marca 2012 r., I OZ 125/12, LEX nr 1120734; M. Niezgódka-Medek [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka-Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Zakamycze 2005, komentarz do art. 246 P.p.s.a.).

Uchylenie się Strony od obowiązków nałożonych w toku postępowania o przyznanie prawa pomocy jest przeszkodą wykluczającą uprawdopodobnienie wskazanych we wniosku okoliczności, a w konsekwencji przyznanie prawa pomocy w żądanym przez stronę zakresie (zob. postanowienie NSA z dnia 27 lutego 2012 r., II FZ 128/12, LEX nr 1116173).

Brak przedstawienia przez wnioskodawcę swojej sytuacji majątkowej obejmującej zarówno dochody, ponoszone wydatki jak i inny majątek będący w jego posiadaniu, skutkuje brakiem wystarczających danych co do jego rzeczywistej sytuacji majątkowej. To z kolei uniemożliwia dokonanie pełnej oceny czy poniesienie przez stronę kosztów postępowania uzasadnia przyznanie jej prawa pomocy (zob. postanowienie NSA z dnia 21 lutego 2012 r., II GZ 52/12, LEX nr 1125486).

Mimo wezwania Strona skarżąca nie przedłożyła dokumentów dotyczących:

1/ ustalenia osób zamieszkujących pod adresem zamieszkania Strony skarżącej (K., ul. [...]), które mogłyby tworzyć wspólne gospodarstwo domowe (jako załącznik do pisma pełnomocnika przedłożono jedynie kserokopie zaświadczeń o zameldowaniu na pobyt stały pod adresem K. ul. [...] od dnia [...] r. J. B. oraz M. B., co nie można uznać za dokumenty wskazujące wszystkie osoby zameldowane pod tym adresem),

2/ ustalenia sytuacji małżeńskiej Strony skarżącej (brak przedłożenia kopii wyroku Sądu Okręgowego w K. z dnia [...] r. orzekającego separację pomiędzy Stroną skarżącą, a jej mężem)

3/ ustalenia sytuacji majątkowej Strony skarżącej (nie przedłożono żadnych dokumentów mogących zobrazować aktualną sytuację finansową M. B. i jej możliwości płatnicze).

Wniosek Strony skarżącej o zmianę postanowienia o odmowie przyznania prawa pomocy nie został poparty żadnymi dowodami. Strona skarżąca uniemożliwiła ustalenie jakie osoby tworzą wspólne gospodarstwo domowe w lokalu zamieszkiwanym przez M. B. i jej syna J., a co za tym idzie ustalenie realnych w wydatków związanych z prowadzeniem gospodarstwa domowego. Nie przedłożono kopii zeznania podatkowego złożonego przez M. B. za 2012 r., czy też innych dokumentów obrazujących dochody i wydatki Strony skarżącej. Odnosząc się do wyjaśnień pełnomocnika Strony skarżącej dotyczących zajęcia konta Strony skarżącej prowadzonego przez "A" podkreślić trzeba, iż w tym przypadku zobowiązano Stronę skarżącą do przedstawienia potwierdzające ten fakt zaświadczenia wystawionego przez bank, a będącego informacją o wysokości zajęć oraz sposobie ich spłaty – co również nie zostało spełnione.

W tym miejscu zaakcentować należy, że nie istnieją prawne podstawy do prowadzenia przez Sąd z urzędu postępowania w zakresie ustalenia aktualnej sytuacji majątkowej wnioskodawcy, jeżeli po wezwaniu w trybie art. 255 P.p.s.a. on sam nie wykazuje w pełni istnienia przesłanek uzasadniających uwzględnienie żądania prawa pomocy.

Sąd stanął na stanowisku, iż Strona skarżąca nie powołała de facto żadnych nowych okoliczności, uzasadniających uwzględnienie jej wniosku o zmianę pierwotnego postanowienia w przedmiocie prawa pomocy. Praktycznie materiał dowodowy nie został poszerzony, a posiłkując się jedynie niepełnymi informacjami nie można ustalić z całą pewnością, że sytuacja strony Skarżące się pogorszyła. Zdaniem Sądu oświadczenia o braku jakiegokolwiek majątku i obniżeniu dochodów nie zostały potwierdzone lub uprawdopodobnione odpowiednimi okolicznościami wynikającymi ze złożonych dokumentów znajdujących się w aktach postępowania. Podkreślić należy, iż Strona skarżąca został szczegółowo wezwana do przedłożenia odpowiedniej dokumentacji, jednakże nie uczyniła tego właściwie.

Na marginesie wskazać należy, iż wniosek pełnomocnika Strony skarżącej o przedłużenie terminu do przedłożenia pozostałych dokumentów do dnia [...] r. został wzięty pod uwagę, albowiem pismo zawierające ten wniosek wpłynęło do Sądu w dniu [...] r. ([...]), a w dniu [...] r. ([...]) zostało wydane zarządzenie dotyczące opisanego wniosku, gdzie wskazano, iż akta sprawy winny zostać przedłożone sędziemu sprawozdawcy z wpływem lub za 7 dni, jednakże do dnia dzisiejszego pełnomocnik Skarżącej nie przedłożył pozostałych dokumenty, mających na celu uzupełnienie i uprawdopodobnienie danych zawartych we wniosku Strony skarżącej z dnia [...] r., do których złożenia został przecież wezwany.

Sąd podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko stwierdzając ponownie, że przyznanie prawa pomocy jest możliwe tylko i wyłącznie w przypadku wyczerpującego przedstawienia informacji dotyczącej sytuacji materialnej danego wnioskodawcy. Tym bardziej ponowny wniosek o prawo pomocy złożony przez Stronę skarżącą w dniu [...] r., który to stanowi wniosek o zmianę postanowienia tutejszego Sądu z dnia 6 listopada 2012 r., odmawiającego przyznanie prawa pomocy w części dotyczącej zwolnienia od kosztów sądowych winien w sposób wyczerpujący, kompleksowy wskazywać na okoliczności pogorszenia się sytuacji Strony skarżącej, co może prowadzić na mocy 165 P.p.s.a. do zmiany wskutek zmiany okoliczności sprawy wcześniejszego rozstrzygnięcia Sądu. W przedmiotowej sprawie nie wykazano we właściwy sposób, aby sytuacja majątkowa Strony skarżącej i jej możliwości płatnicze zmieniły się w sposób mogący tworzyć podwaliny na zmianę stanowiska Sądu zawartego w postanowieniu o odmowie przyznania prawa pomocy M. B. z dnia 6 listopada 2012 roku.

Mając na uwadze powyższe okoliczności na mocy art. 165 w zw. z art. 246 § 1 pkt 2 i art. 245 § 3 P.p.s.a., Sąd orzekł jak na wstępie.