III SA/Po 1180/12

Uzasadnienie

Skarżący wystąpił o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasadnieniu skargi wskazał, że zamieszkuje w lokalu stanowiącym własność osoby trzeciej (służebność mieszkania). Jedynym źródłem dochodu wnioskodawcy jest zasiłek chorobowy, który wynosi od około 300 zł do około 500 zł miesięcznie. Skarżący zaznaczył przy tym, że otrzymuje niewielkie wsparcie od żony zatrudnionej na ½ etatu z wynagrodzeniem 700 zł netto miesięcznie. Aktualnie Skarżący przebywa na zwolnieniu lekarskim i nie posiada żadnych możliwości zarobkowych. Skarżący oświadczył także, że otrzymywany zasiłek w całości wydatkuje na zakup lekarstw (200 zł miesięcznie) oraz koszty dojazdów do szpitali (około 200 zł miesięcznie). W uzasadnieniu wniosku o prawo pomocy Skarżący podał natomiast, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych, gdyż w ostatnich dwunastu miesiącach przebywał 190 dni na zwolnieniu lekarskim i nie był w stanie pracować (prowadzić działalności gospodarczej). Aktualnie nie osiąga dochodu. Nie posiada żadnych oszczędności, nieruchomości, czy ruchomości o wartości powyżej 3000 euro. Gospodarstwo domowe prowadzi wspólnie z córką M (studentka, lat 22). Z żoną posiada rozdzielność majątkową.

Postanowieniem z dnia 30 stycznia 2013 r. referendarz sądowy odmówił stronie przyznania prawa pomocy, bowiem uznał, że warunki przyznania prawa pomocy spełnione są wówczas, gdy zarówno sytuacja majątkowa, jak i sytuacja rodzinna strony postępowania, wskazuje na brak możliwości zgromadzenia środków na niezbędne koszty postępowania sądowego.

Zdaniem referendarza skarżący nie wykazał, aby skutkiem ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, było coś więcej niż uwolnienie współmałżonka od odpowiedzialności za skutki finansowe przyszłych działań podejmowanych przez stronę. Wskazać należy, że przed faktyczną likwidacją działalności gospodarczej Wnioskodawcy (transferem składników mienia użytecznego do wykonywania działalności gospodarczej do majątku syna) przychody wnioskodawcy wynosiły od 29.798 zł do 39.096 zł średniomiesięcznie. Powyższe usprawiedliwia twierdzenie, że orzeczenie o przyznaniu prawa pomocy, bez przedstawienia sytuacji majątkowej syna, prowadziłoby do ochrony majątku, który skarżący wraz z małżonką rozdysponowali na rzecz syna oraz ochrony źródeł dochodów, które wnioskodawca "przeniósł" do działalności gospodarczej syna.

Pismem z dnia 7 lutego 2013 r. wnioskodawca złożył sprzeciw, w którym wskazał m.in., iż to, że zamieszkuje wspólnie z żoną nie oznacza, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, ponadto skarżący twierdzi, że nie "przeniósł" majątku do prowadzonej działalności przez syna, a jedynie ów majątek synowi sprzedał.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył co następuje:

Zgodnie z przepisem art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r.- Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r. , poz. 270 - ,dalej: p.p.s.a.) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. Z przepisu tegoż wynika jednoznacznie, iż zaskarżenie postanowienia referendarza sądowego w sprawie prawa pomocy wywołuje ten skutek, iż Sąd wniosek o przyznanie prawa pomocy rozpoznaje od początku, tzn. tak jakby wniosek ten nie był jeszcze przedmiotem analizy, oceny i rozpoznania. Sąd nie wypowiada się więc o zasadności zaskarżonego sprzeciwem postanowienia i nie dokonuje merytorycznego rozpoznania sprzeciwu.

Skutkiem sprzeciwu, wniesionego przez skarżącego jest utrata mocy przez zaskarżone postanowienie i konieczność ponownego merytorycznego rozpoznania wniosku strony skarżącej o przyznanie prawa pomocy.

W przypadku osób fizycznych prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania (art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a.) a w zakresie częściowym – gdy osoba ta wykaże, iż nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny (pkt 2 cyt. wyżej przepisu).

Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art. 199 ustawy procesowej, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, iż zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłat sądowych oraz ponoszenia kosztów zastępstwa procesowego stanowi wyjątek od reguły wykonania przez stronę tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy ustawy – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej.

Skarżący posiada jeden rachunek bankowy, na którym nie wykonał żadnych operacji finansowych (rachunek zajęty w postępowaniu egzekucyjnym). Wyjaśnił także, że nie łoży na utrzymanie córki, bo nie posiada środków finansowych. Średniomiesięczne koszty własnego utrzymania określił na około kilkaset złotych. Wskazał jednocześnie, że koszty te pokrywa jego syn. Skarżący oświadczył, że nieruchomość pod adresem G nie stanowi jego własności, lecz Sp. z o.o., a on zgłosił pod tym adresem prowadzenie działalności gospodarczej tylko z tego względu, że tu zamieszkuje i jest zameldowany. W tym miejscu trzeba zauważyć, że zgodnie z Centralną Ewidencją Działalności Gospodarczej skarżący prowadzi działalność gospodarczą od 1988 roku, a spółka jest właścicielem nieruchomości dopiero od stycznia 2012 roku.

Wnioskodawca oświadczył także, że nie jest w stanie przedstawić sytuacji majątkowej małżonki, bo od 18 miesięcy posiada rozdzielność majątkową. Koszty prowadzenia gospodarstwa domowego to około 1000 zł miesięcznie. Wskazał przy tym, że od syna nie otrzymuje żadnych środków finansowych. Do pisma załączone zostały, między innymi, zeznania podatkowe małżonki za 2010 i 2011 rok. Skarżący prowadzi działalności gospodarczą w zakresie krajowego transportu drogowego rzeczy, odzysku odpadów oraz zbierania i transportu odpadów. Przychód z prowadzonej działalności gospodarczej w 2010 roku wyniósł 469.157,61 zł, a w roku 2011 - 357.579, 38 zł. Przychód za 10 miesięcy 2012 roku wyniósł 20.688,34 zł. Koszty uzyskania przychodu w 2012 roku to 13.743,54 zł. Składka ZUS – 1.881,21 zł, a składka na ubezpieczenie zdrowotne to 2.800,03 zł. Dochód netto za rok 2012 Skarżący określił na kwotę 2.263,54 zł.

Według przekazanych dokumentów żona skarżącego w 2010 roku osiągnęła przychód w wysokości 20.862,08 zł. Jej przychód za rok 2011 osiągnął wysokość 25.644,28 zł

Strona domaga się przyznania prawa pomocy w dwunastu sprawach dotyczących skarg na postanowienia Dyrektora Izby Celnej w przedmiocie odmowy przywrócenia terminu do wniesienia odwołania od decyzji dotyczących określenia wysokości podatku akcyzowego i opłaty paliwowej za poszczególne miesiące 2006 roku. Łączna kwota wpisów od skarg wynosi 1.200 zł.

W opinii Sądu oświadczenie majątkowe skarżącego jest niepełne, a przez to niewystarczające do przyjęcia stanowiska, że strona postępowania nie jest w stanie zgromadzić środków finansowych na uiszczenie pełnych lub też jakichkolwiek kosztów sądowych. Skarżący nie wykazał, aby skutkiem ustanowienia rozdzielności majątkowej pomiędzy małżonkami, było coś więcej niż uwolnienie współmałżonka od odpowiedzialności za skutki finansowe przyszłych działań podejmowanych przez skarżącego. Trzeba też zauważyć, że wbrew zapewnieniom wnioskodawcy dochody małżonki (około 2.137 zł brutto miesięcznie) znacznie przekraczają deklarowane 700 zł netto miesięcznie. Analiza oświadczeń i dokumentacji składanej w toku rozpoznania wniosku o przyznanie prawa pomocy uzasadnia stanowisko, że określenie rzeczywistych możliwości płatniczych wnioskodawcy wymaga przedstawienia dokładnych danych o sytuacji majątkowej syna, o którym również w sprzeciwie wspomina sam skarżący. Inaczej bowiem nie można uznać, że skarżący wykazał, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania.

Wskazać należy, że przed faktyczną likwidacją działalności gospodarczej wnioskodawcy (transferem składników mienia użytecznego do wykonywania działalności gospodarczej do majątku syna) przychody wnioskodawcy wynosiły od 29.798 zł do 39.096 zł średniomiesięcznie.

Warto też zauważyć, iż na mocy umowy z dnia 8 marca 2010 małżonkowie W W i L W darowali synowi D W cztery lokale mieszkalne oraz nieruchomość rolną (działka gruntu nr 76/2 o obszarze 0,4210ha) położone pod adresem G. Na mocy umowy z dnia 31 stycznia 2012 roku D W sprzedał darowane mu nieruchomości na rzecz Sp. z o.o. w organizacji za kwotę 205.000 zł (cena za każdy lokal mieszkalny to 50.000 zł; cena za nieruchomość rolną ustalono na kwotę 5.000 zł). Spółka została zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Sądowym w dniu 17 lutego 2012 roku (wpisu dokonano w dniu 25 lipca 2012 roku). Natomiast z dniem 10 lipca 2012 roku Spółka zawiesiła wykonywanie działalności. Lokal nr 1 w budynku nr 13 o pow. 60,40 mkw. obciążony jest służebnością mieszkania na rzecz M. Natomiast lokal nr 2 w budynku nr 13 o pow. 66,40 mkw. obciążony jest służebnością mieszkania na rzecz małżonków L i W W. Na mocy umowy dzierżawy z dnia 10 lutego 2012 roku D W korzysta na cele prowadzenia działalności gospodarczej z nieruchomości rolnej (działka gruntu nr 76/2), którą otrzymał od rodziców, a następnie sprzedał spółce Sp. z o.o. W 2011 roku do działalności gospodarczej prowadzonej przez syna zostały zbyte następujące składniki rzeczowe z przedsiębiorstwa wnioskodawcy:

- samochód ciężarowy O z 1999 r. (cena zbycia 2.460 zł),

- naczepa Z (3.690 zł),

- naczepa ciężarowa Z (cena zbycia 7.626 zł),

- naczepa wywrotki ciężarowej J z 2005 r. (cena zbycia 12.054 zł),

- ciągnik samochodowy R z 1994 r. (cena zbycia 6.150 zł),

- samochód ciężarowy J z 1994 r. (cena zbycia 2.800 zł).

W przedstawionej sytuacji stwierdzić należy, że wyzbycie się przez stronę majątku miało bezpośredni wpływ na jego obecne możliwości płatnicze, jednakże nie może to uzasadniać przyznania prawa pomocy, które faktycznie obciążać będzie innych podatników. Skarżący winien pozostawić sobie środki na sfinansowanie ewentualnych postępowań sądowych, z którymi jako przedsiębiorca powinien się liczyć.

Na zakończenie wyjaśnić należy, że przesłanki przyznania prawa pomocy nie są tożsame z przesłankami bezskuteczności egzekucji należności pieniężnych.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie cytowanych powyżej przepisów orzekł jak w sentencji postanowienia.