III SA/Po 859/12

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. działając na podstawie art. 83 ust. 1 pkt 3 oraz art. 28 ust. 1 i ust. 3a i 3b oraz art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.) – po rozpoznaniu wniosku B. M. odmówił umorzenia należności z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres 01-12/2003 w kwocie 1.498,98zł oraz odmówił umorzenia odsetek od należności z tytułu nieopłaconych składek naliczonych na dzień 24 lutego 2012 r. w kwocie 1 611,00 zł.

B. M. pismem z dnia 18 maja 2012r. wniosła o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Decyzją z dnia 11 czerwca 2012r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych, działając na podstawie art. 83 ust. 4 ustawy systemie dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), w związku z art. 138 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego, utrzymał w mocy zaskarżoną decyzję z dnia 23 kwietnia 2012 r.

Jak wynika z ustaleń organu dokonanych na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego, B. M. prowadziła działalność gospodarczą – Sklep Ogólnospożywczy w okresie od 17 stycznia 2003r. do 2 grudnia 2003r.

Z uwagi na niedopełnienie obowiązku opłacenia składek na ubezpieczenie zdrowotne, na koncie zobowiązanej powstało zadłużenie.

Wnioskodawczyni ma 82 lata. Zamieszkuje w jednopokojowym mieszkaniu z kuchnią wraz z 54 letnim synem. Według oświadczenia wnioskodawczyni, syn nie partycypuje w kosztach utrzymania, gdyż sam utrzymuje się z renty w wysokości 1237,14 zł brutto, z której płaci alimenty na dwóch synów (450 zł - potracenie alimentacyjne na jednego syna oraz 300 zł na drugiego syna).Wnioskodawczyni osiąga dochód z emerytury w wysokości 1.972,46 zł brutto, tj. 1 834,61 zł netto. Wnioskodawczyni posiada liczne zobowiązania kredytowe. Obecnie łączna kwota spłacanych rat wynosi 854,49 zł. Według oświadczenia, wnioskodawczyni zaciągała kredyty, żeby mieć środki na życie. Miesięczne wydatki we wniosku z dnia 24 lutego 2012r. wnioskodawczyni oszacowała na kwotę 1692,62 zł. W oświadczeniu o stanie majątkowym z dnia 23 marca 2012r, wnioskodawczyni oszacowała wydatki na kwotę 1378,59 zł. na które składają się: czynsz – 377 zł, gaz - 46,56 zł, energia - 47,53 zł, wywóz śmieci – 26 zł, telefon – 75 zł., rata kredytu w Lukas Banku - 385,74 zł , rata kredytu w Credit Agricole – 120 zł, rata kredytu w BPH - 103,50 zł, zobowiązanie Ultimo Sp. z o.o. -100 zł, PKO BP - 97,26 zł., kupno węgla w okresie grzewczym – 800 zł, ogrzewanie prądem w kuchni - 193,38 zł. We wniosku o ponowne rozpoznanie sprawy wnioskodawczyni przedstawiła aktualne zestawienie wydatków, w którym wskazała, że miesięcznie wydaje na leki - 341,17 zł, na raty w trzech bankach - 824,50 zł, z tytułu rachunków i ubezpieczenia - 632,91 zł, co daje łączną kwotę 1798,58 zł.

Na podstawie ustalonego w sprawie stanu faktycznego, Zakład stwierdził, że w przypadku skarżącej nie zachodzą przesłanki będące podstawą umorzenia należności na podstawie art. 28 ust.1-3 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych. Jak wskazał Zakład, z przyczyn oczywistych nie zachodzi przesłanka występująca w pkt 1 ww. przepisu, jak również przesłanki wymienione w pkt 2, ponieważ zobowiązana nie zgłaszała wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie było również prowadzone postępowanie likwidacyjne, a wysokość zadłużenia znacznie przekracza kwoty kosztów upomnienia

( pkt 4).Obecnie żaden z organów egzekucyjnych nie stwierdził w stosunku do B. M. całkowitej nieściągalności, wobec czego nie zostaje spełniona przesłanka zawarta w art. 28 pkt 3 i 5. Ponadto, jest oczywistym, że w postępowaniu egzekucyjnym istnieje możliwość uzyskania kwoty wyższej od wysokości wydatków egzekucyjnych

( pkt 6).

Dokonując oceny sytuacji majątkowej i rodzinnej skarżącej w świetle § 3 ust. 1 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365), wydanego na podstawie art. 28 ust.3a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, organ stwierdził, że według dokumentacji dostarczonej przez wnioskodawczynię, wydatki związane z utrzymaniem gospodarstwa domowego wynoszą 1.046,59 zł, w tym 341,17 zł leki, 572,09 zł. rachunki, 133,33 zł węgiel za jeden miesiąc. W takiej sytuacji, wysokość świadczenia emerytalnego powinna pokrywać wszystkie wydatki związane z prawidłowym funkcjonowaniem gospodarstwa domowego.

Odnośnie posiadanych przez B. M. zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów, Zakład stwierdził, że należności publicznoprawne winny być regulowane przed cywilnoprawnymi. Zwolnienie zaś wnioskodawczyni z konieczności spłaty zadłużenia, przyczyni się jedynie do zaspokojenia kredytodawców. Zdaniem Zakładu, wnioskodawczyni ma możliwość uregulowania zadłużenia w formie spłaty w układzie ratalnym, co nie przyczyni się do znacznego uszczuplenia budżetu domowego.

Zakład wskazał również, że dostrzega problemy zdrowotne B. M. - nadciśnienie tętnicze, nerwicę, chorobę wrzodową żołądka, etc., bierze pod uwagę jej podeszły wiek, a także konieczność przyjmowania licznych leków i w związku z tym niemożność podjęcia pracy, jednakże dłużniczka uzyskuje dochód z tytułu świadczenia emerytalnego, co nie spełnia przesłanki, że choroba uniemożliwia jej uzyskanie dochodu. Nie jest też spełniona przesłanka niemożności podjęcia pracy ze względu na przewlekłą chorobę członka rodziny i konieczność sprawowania nad nim opieki, gdyż dłużniczka nie przedstawiła dokumentacji potwierdzającej stan zdrowia syna. Wnioskodawczyni nie wskazała również, by poniosła straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodującego, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić dłużniczkę możliwości dalszego egzystowania.

Zakład wskazał także, powołując wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gorzowie Wielkopolskim I SA/Go 544/10 z dnia 16.09.2010r., że działalność gospodarcza jest aktywnością profesjonalną, a ryzyko związane z jej realizacją ciąży na płatniku, który jako osoba prowadząca i monitorująca działalność, ponosi odpowiedzialność za regulowanie zobowiązań publicznoprawnych, w tym należności z tytułu składek ZUS. W związku z tym, zobowiązana winna była sprawdzać każdorazowo wysokość i terminowość wpłat.

Organ odwołując się ponadto do uznaniowego charakteru decyzji wyjaśnił, że podejmując rozstrzygnięcie w tym zakresie, organ zobowiązany jest do konfrontowania interesu dłużnika z interesem społecznym.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu B. M. wniosła o uchylenie zaskarżonej decyzji, wskazując na swoją trudną sytuację materialną.

W odpowiedzi na skargę Zakład Ubezpieczeń Społecznych II Oddział w P. wniósł o jej oddalenie, podtrzymując stanowisko zawarte w zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Uprawnienia wojewódzkich sądów administracyjnych, określone przepisami art. 1 § 1 i § 2 ustawy z 25 lipca 2002 r. Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) oraz art. 3 § 1 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), dalej: p.p.s.a., sprowadzają się do kontroli działalności administracji publicznej pod względem jej zgodności z prawem, tj. kontroli zgodności zaskarżonego aktu z przepisami postępowania administracyjnego, a także prawidłowości zastosowania i wykładni norm prawa materialnego. Aby wyeliminować z obrotu prawnego akt wydany przez organ administracyjny konieczne jest stwierdzenie, że doszło w nim do naruszenia bądź przepisu prawa materialnego w stopniu mającym wpływ na wynik sprawy, bądź przepisu postępowania w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na rozstrzygnięcie, albo też przepisu prawa dającego podstawę do wznowienia postępowania (art. 145 § 1 pkt 1 lit. a-c p.p.s.a.). Uwzględnienie skargi następuje również w przypadku stwierdzenia, że zaskarżony akt jest dotknięty jedną z wad wymienionych w art. 156 ustawy z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r.,Nr 98,poz.1071).

Kontrolując zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia [...] r. w granicach określonych przepisami powołanych wyżej ustaw, Sąd uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie, gdyż obie decyzje wydane zostały z naruszeniem przepisów postępowania, w szczególności art. 7, art. 8, art. 10, art. 11, art. 77 § 1 k.p.a. w stopniu mogącym mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zatem obarczone są wadą skutkującą ich uchyleniem na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a.

Przedmiotem zaskarżenia w niniejszej sprawie jest decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmawiająca umorzenia należności z tytułu składek na Fundusz Ubezpieczeń Zdrowotnych za okres stycznia do grudnia 2003 w kwocie 1.498,98zł oraz odsetek od należności z tytułu ww. składek naliczonych na dzień 24 lutego 2012 r. w kwocie 1611,00 zł.

Zgodnie z art. 32 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009 r. Nr 205, poz. 1585 ze zm.), zwanej dalej u.s.u.s , do składek na ubezpieczenie zdrowotne w zakresie: ich poboru, egzekucji, wymierzania odsetek za zwłokę i dodatkowej opłaty, przepisów karnych, dokonywania zabezpieczeń na wszystkich nieruchomościach, ruchomościach i prawach zbywalnych dłużnika, odpowiedzialności osób trzecich i spadkobierców oraz stosowania ulg i umorzeń stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące składek na ubezpieczenia społeczne.

Jak wynika zaś z art. 28 ust. 2. u.s.u.s należności z tytułu składek mogą być umarzane tylko w przypadku ich całkowitej nieściągalności, z zastrzeżeniem ust. 3a. Umorzenie składek powoduje także umorzenie odsetek za zwłokę, kosztów upomnienia i dodatkowej opłaty (art. 28 ust. 4).

Stosownie do art. 28 ust. 3 u. s.u.s. całkowita nieściągalność, o której mowa w ust. 2, zachodzi, gdy:

1) dłużnik zmarł nie pozostawiając żadnego majątku lub pozostawił ruchomości niepodlegające egzekucji na podstawie odrębnych przepisów albo pozostawił przedmioty codziennego użytku domowego, których łączna wartość nie przekracza kwoty stanowiącej trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia i jednocześnie brak jest następców prawnych oraz nie ma możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie;

2) sąd oddalił wniosek o ogłoszenie upadłości dłużnika lub umorzył postępowanie upadłościowe z przyczyn, o których mowa w art. 13 i art. 361 pkt 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze;

3) nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przy jednoczesnym braku majątku, z którego można egzekwować należności, małżonka, następców prawnych, możliwości przeniesienia odpowiedzialności na osoby trzecie w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

4) nie nastąpiło zaspokojenie należności w zakończonym postępowaniu likwidacyjnym;

4a) wysokość nieopłaconej składki nie przekracza kwoty kosztów upomnienia w postępowaniu egzekucyjnym;

5) naczelnik urzędu skarbowego lub komornik sądowy stwierdził brak majątku, z którego można prowadzić egzekucję;

6) jest oczywiste, że w postępowaniu egzekucyjnym nie uzyska się kwot przekraczających wydatki egzekucyjne.

Jednakże w myśl art. 28 ust. 3a u. s.u.s. należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonych będących równocześnie płatnikami składek na te ubezpieczenia mogą być w uzasadnionych przypadkach umarzane pomimo braku ich całkowitej nieściągalności. Szczegółowe warunki umorzenia należności z tytułu składek, pomimo braku ich całkowitej nieściągalności, zostały określone w wydanym na podstawie art. 28 ust. 3b u. s.u.s. rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365). Stosownie do § 3 ust. 1 tego rozporządzenia Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągnęłoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności w przypadku:

1) gdy opłacenie należności z tytułu składek pozbawiłoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych;

2) poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności;

3) przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Postępowanie wyjaśniające w celu dokonania ustaleń istotnych z punktu widzenia przesłanek wskazanych w powołanych wyżej przepisach winno być przeprowadzone przez organ administracyjny zgodnie z zasadą prawdy obiektywnej wyrażonej w art. 7 kpa, która wymaga, by organ administracji publicznej dokonał ustaleń zgodnych z rzeczywistym stanem rzeczy. Organ administracji, jako gospodarz postępowania administracyjnego, określa zakres postępowania wyjaśniającego oraz dobór środków dowodowych potrzebnych do należytego ustalenia stanu sprawy. Właściwa ocena występowania bądź braku przesłanek skutkujących umorzeniem należności w konkretnej sprawie, może być dokonana tylko po wszechstronnym i wnikliwym rozważeniu całokształtu materiału dowodowego, poprzedzonym wyczerpującym zebraniem materiału dowodowego oraz dokładnym wyjaśnieniem wszystkich okoliczności faktycznych, co wynika z art. 77 § 1 kpa.

Dokonane ustalenia istotnych okoliczności sprawy i ich ocena z punktu widzenia przesłanek umorzenia należności winny przy tym znajdować pełne odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji administracyjnej (art. 107 § 3 kpa).

Należy również podkreślić, że decyzja Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w przedmiocie umorzenia należności z tytułu zaległych składek posiada wprawdzie charakter uznaniowy, co jednak nie przekreśla zasady, że uznanie jest ograniczone dyrektywami ustawowymi, nakazującymi organom rozważenie każdej sprawy z punktu widzenia występowania bądź braku w konkretnym przypadku względów gospodarczych lub społecznych, które uzasadniałyby umorzenie zaległości składkowych lub odsetek.

W przedmiotowej sprawie, zdaniem Sądu, decyzje Zakładu Ubezpieczeń Społecznych nie czynią zadość wskazanym wyżej wymogom.

W obu decyzjach Zakład stwierdził, że w przypadku skarżącej nie zachodzi żaden z przypadków całkowitej nieściągalności, o których mowa w art. 28 ust. 3 u.s.u.s. Jak wskazano, z przyczyn oczywistych nie zachodzi przesłanka występująca w pkt 1 ww. przepisu, jak również przesłanki wymienione w pkt 2, ponieważ zobowiązana nie zgłaszała wniosku o ogłoszenie upadłości. Nie było również prowadzone postępowanie likwidacyjne, a wysokość zadłużenia znacznie przekracza kwoty kosztów upomnienia

(pkt 4). Obecnie żaden z organów egzekucyjnych nie stwierdził w stosunku do B. M. całkowitej nieściągalności, wobec czego nie zostaje spełniona przesłanka zawarta w art. 28.ust.pkt 3 i 5. Ponadto, jest oczywistym, że w postępowaniu egzekucyjnym istnieje możliwość uzyskania kwoty wyższej od wysokości wydatków egzekucyjnych ( pkt 6).

W ocenie Sądu, stanowisko Zakładu odnośnie braku wystąpienia w przedmiotowej sprawie przesłanek wynikających z art. 28.ust.pkt 3 i 5 nie zostało wyjaśnione w sposób nie budzący żadnych wątpliwości. Należy bowiem zauważyć, odwołując się do brzmienia art. 28 ust.3 pkt 3 u.s.u.s., że niewątpliwie nastąpiło zaprzestanie prowadzenia działalności przez B. M., dalej jednak materiał dowodowy zebrany w sprawie na okoliczność sytuacji majątkowej skarżącej, nie daje podstaw do stwierdzenia, jak to uczynił Zakład, przyjmując że nie wystąpiła w przedmiotowej sprawie przesłanka wskazana w art. 28 ust.3 pkt 3 u.s.u.s., że istnieje majątek, z którego można egzekwować należności, a także majątek małżonka czy następców prawnych. Wyjaśnieniem wątpliwości we wskazanym zakresie nie może być natomiast stwierdzenie, że obecnie żaden z organów egzekucyjnych nie stwierdził w stosunku do B. M. całkowitej nieściągalności. Zdaniem Sądu, w sytuacji, gdy żaden z organów egzekucyjnych nie stwierdził braku majątku, z którego można prowadzić egzekucję, a to z tej przyczyny, że wobec skarżącej nie wszczęto dotychczas postępowania egzekucyjnego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych nie może skutecznie twierdzić, że wobec tego nie zostaje spełniona przesłanka zawarta w art. 28.ust.pkt 3 i 5. Obowiązkiem organu było zatem ustalenie i ocena, czy skarżąca posiada majątek, z którego można egzekwować należności, majątek małżonka czy następców prawnych. W zaskarżonej decyzji brak ustaleń we wskazanym zakresie. Samo zaś powołanie art. 28 ust.3 u.s.u.s., bez szczegółowego odniesienia do okoliczności rozpatrywanej sprawy, uniemożliwia Sądowi dokonanie prawidłowej oceny zaskarżonego rozstrzygnięcia w zakresie istnienia bądź braku przesłanek całkowitej nieściągalności wskazanych w ww. przepisie.

Zakład uznał również, że wobec B. M. nie mają zastosowania przesłanki umorzenia należności wskazane w art. 28 ust 3 a u.s.u.s.

Zakład ustalił, że przedstawione i udokumentowane przez skarżąca wydatki stałe na utrzymanie gospodarstwa domowego wynoszą 1.046,59 zł, ( 341,17 zł leki, 572,09 zł. rachunki,133,33 zł za miesiąc węgiel), co oznacza, w ocenie Zakładu, że wysokość świadczenia emerytalnego (1 834,61zł netto) powinna pokrywać wszystkie wydatki związane z prawidłowym funkcjonowaniem gospodarstwa domowego. Zakład nie uwzględnił w tych wydatkach posiadanych przez B. M. zobowiązań z tytułu zaciągniętych kredytów (wysokość rat.ok.800 zł,), uznając, że należności publicznoprawne winny być regulowane przed cywilnoprawnymi, a zwolnienie wnioskodawczyni z konieczności spłaty zadłużenia przyczyni się jedynie do zaspokojenia kredytodawców. Zdaniem Zakładu, wnioskodawczyni ma możliwość uregulowania zadłużenia w formie spłaty w układzie ratalnym, co nie przyczyni się do znacznego uszczuplenia budżetu domowego. Odnośnie wieku, stanu zdrowia skarżącej, Zakład wskazał, że dostrzega problemy zdrowotne B. M. - nadciśnienie tętnicze, nerwicę, chorobę wrzodową żołądka, etc., bierze pod uwagę jej podeszły wiek, a także konieczność przyjmowania licznych leków i w związku z tym niemożność podjęcia pracy, jednakże dłużniczka uzyskuje dochód z tytułu świadczenia emerytalnego, co nie spełnia przesłanki, że choroba uniemożliwia jej uzyskanie dochodu. Nie jest też spełniona, w ocenie Zakładu, przesłanka niemożności podjęcia pracy ze względu na przewlekłą chorobę członka rodziny i konieczność sprawowania nad nim opieki, gdyż dłużniczka nie przedstawiła dokumentacji potwierdzającej stan zdrowia syna. Wnioskodawczyni nie wskazała również, by poniosła straty materialne w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodującego, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić dłużniczkę możliwości dalszego egzystowania. Zdaniem Zakładu, działalność gospodarcza jest aktywnością profesjonalną, a ryzyko związane z jej realizacja ciąży na płatniku, który jako osoba prowadząca i monitorująca działalność ponosi odpowiedzialność za regulowanie zobowiązań publicznoprawnych, w tym należności z tytułu składek ZUS, w związku z czym zobowiązana winna była sprawdzać każdorazowo wysokość i terminowość wpłat.

Stwierdzenie, że przesłanki wskazane w art. 28 ust 3 a u.s.u.s. nie zachodzą w danym przypadku, winno być, poprzedzone, jak wskazano wyżej, dokonaniem szczegółowych ustaleń faktycznych w zakresie sytuacji osobistej i materialnej osoby zobowiązanej, na podstawie których dokonuje się oceny, czy w istocie sytuacja materialna i życiowa pozwala i w jakim zakresie na zapłatę należności.

Analiza uzasadnień zaskarżonych decyzji prowadzi do wniosku, że również w zakresie wynikającym z brzmienia art. 28 ust. 3a u.s.u.s. oraz przepisów rozporządzeniu Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne, organ nie dokonał właściwej i rzetelnej oceny okoliczności faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. W szczególności, organ nie przeanalizował wszystkich okoliczności dotyczących sytuacji majątkowej, materialnej i zdrowotnej skarżącej, jak również nie uzasadnił w sposób przekonywujący swojego stanowiska, co do braku podstaw do zastosowania § 3 pkt 1 wskazanego wyżej rozporządzenia z dnia 31 lipca 2003 r.

Przede wszystkim, Zakład dokonując analizy sytuacji materialnej skarżącej i jej rodziny nie uwzględnił zadłużenia, jakie skarżąca posiada nie tylko wobec Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, ale również wobec instytucji komercyjnych ( banków), w których zaciągała pożyczki, gdyż, jak wyjaśniła we wniosku o umorzenie składek,

"bez przerwy biorę pożyczki z banku, bo byśmy chyba z głodu umarli ".

Niewątpliwie, niezależnie od stanowiska organu, że należności publicznoprawne winny być regulowane przed cywilnoprawnymi, dla rzetelnej oceny sytuacji materialnej skarżącej jak i dla oceny istnienia realnej możliwości spłaty zobowiązań z tytułu składek należało, zdaniem Sądu, uwzględnić całość zadłużenia skarżącej w ZUS i w bankach. Nieuprawnionym, w świetle wskazanych wyżej przepisów, jest bowiem stanowisko Zakładu, że realizowanie przez skarżącą spłat zadłużenia na rzecz innych wierzycieli stanowi negatywną przesłankę do umorzenia zaległych składek, gdyż, jak wskazano, przyczyni się jedynie do zaspokojenia kredytodawców. Ponadto, w ocenie Sądu, argumentacja ta nie jest wystarczająca dla wykazania i należytego umotywowania przez Zakład istnienia ważnego interesu publicznego, jako przeciwwagi dla odmowy umorzenia zaległości w przedmiotowej sprawie.

Wątpliwości Sądu budzi również twierdzenie organu, że skarżąca ma możliwość uregulowania zadłużenia w formie spłaty w układzie ratalnym, co nie przyczyni się do znacznego uszczuplenia budżetu domowego i co, jak należy wnosić, w ocenie organu, uniemożliwia zastosowanie art. 28 ust. 3a u.s.u.s. Zauważyć, bowiem należy, że ustalone przez organ stałe wydatki skarżącej na utrzymanie gospodarstwa domowego w wysokości 1.046,59 zł, co zresztą skarżąca kwestionuje w skardze, obejmują wyłącznie rachunki za leki, rachunki związane z lokalem mieszkalnym i opłatą za węgiel. W przyjętych wyliczeniach nie uwzględniono natomiast wydatków za żywność, środki czystości, odzież, etc., czyli wydatków niezbędnych dla codziennej egzystencji. Nie może natomiast budzić wątpliwości, że przy ocenie, czy skarżąca jest w stanie opłacić należności bez niebezpieczeństwa powstania ciężkich skutków dla niej i jej rodziny, należy mieć na uwadze konieczność istnienia pewnego minimum materialnego, które da skarżącej możliwość samodzielnego i godnego funkcjonowania. Wydając zaskarżoną decyzję w oparciu o uznanie administracyjne, organ nie rozpatrywał zebranego w sprawie materiału dowodowego z powyższego punktu widzenia, tzn. czy spłata zadłużenie przez skarżącą nie pozbawiałaby jej możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych i nie skazywałaby jej na życie poniżej minimum egzystencji.

Należy również zauważyć, że dokonując oceny w świetle przesłanek wskazanych § 3 pkt 1 rozporządzenia z dnia 31 lipca 2003 r. Zakład winien wziąć pod uwagę i należycie ocenić przy ustalaniu możliwości spłaty zaległych składek zarówno wiek skarżącej, która ma 82 lata , jak również jej stan zdrowia i związaną z tym konieczność przyjmowania leków. W ocenie Sądu, nie stanowi takiej oceny samo stwierdzenie, że organ dostrzega problemy zdrowotne B. M., bierze pod uwagę jej podeszły wiek, a także konieczność przyjmowania licznych leków i w związku z tym niemożność podjęcia pracy, jednakże dłużniczka uzyskuje dochód z tytułu świadczenia emerytalnego, co nie spełnia przesłanki, że choroba uniemożliwia jej uzyskanie dochodu.

W przedmiotowej sprawie, zdaniem Sądu, należy również szczególnie wnikliwie odnieść się do okoliczności, które skarżąca podniosła we wniosku o umorzenie należności, tj. że zaległość dotyczy składek z 2003r., że przez te wszystkie lata skarżąca, która otrzymywała świadczenia była przekonana, że ta należność dawno jest uregulowana, a informację o zadłużeniu powzięła dopiero w roku 2012r., po dziewięciu latach milczenia organu - po wszczęciu przez Zakład postępowania w sprawie wydania decyzji określającej zadłużenie, co spowodowało, że w chwili obecnej odsetki od zaległości są większe od należnej kwoty.

Zdaniem Sądu, nie ulega wątpliwości, że ewentualne znaczenie wskazanych wyżej okoliczności, w szczególności dla oceny słusznego interesu strony, o którym mowa w art. 7 k.p.a., było kwestią, która wymagała szczególnie wnikliwej i rzetelnej analizy organu orzekającego. Tymczasem w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Zakład wskazując na uznaniowy charakter decyzji, przywołał jedynie wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Kielcach z dnia 21.10.2010r. IISA/Ke 596/10, z którego wynika że działanie organu w ramach uznania administracyjnego oznacza załatwienie sprawy zgodnie ze słusznym interesem obywatela o ile nie stoi temu na przeszkodzie interes społeczny i możliwości organu w zakresie posiadanych uprawnień i środków oraz, że uznanie administracyjne nie pozwala organowi na dowolność w załatwieniu sprawy, ale nie nakazuje spełnienia każdego żądania obywatela. Zdaniem Sądu, gdyby uznać taką argumentację za wystarczającą, to w zasadzie w każdej sytuacji, niezależnie od okoliczności faktycznych sprawy, organ mógłby odmówić umorzenia należności składkowych, powołując się na tak umotywowany interes publiczny, co czyniłoby regulację zawartą w § 3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w istocie zbędną. W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji organ nie odniósł się do żadnej konkretnej okoliczności podnoszonej przez skarżącą, jak również nie wykazał, czy w przedmiotowej sprawie zaistniał ważny interes publiczny przemawiający za odmową uwzględnienia wniosku skarżącej o umorzenie wnioskowanej należności składkowej. Nie budzi wątpliwości Sądu stanowisko organu, że działalność gospodarcza jest aktywnością profesjonalną, a ryzyko związane z jej realizacją ciąży na podatniku, który jako osoba prowadząca działalność ponosi odpowiedzialność za regulowanie zobowiązań publicznoprawnych, w związku z czym skarżąca winna była sprawdzać wysokość i terminowość wpłat. Powyższe jednak w żaden sposób nie zwalnia Zakładu Ubezpieczeń Społecznych od dokonania w przedmiotowej sprawie rzetelnych ustaleń i wnikliwej oceny aktualnej trudnej sytuacji materialnej skarżącej w świetle przesłanek określonych we wskazanym wyżej art. 28 ust.3 i.3 a u.s.u.s.

Zatem, rozpoznając ponownie sprawę organ orzekający winien uwzględnić poczynione wyżej rozważania, które stanowią jednocześnie wskazania do dalszego postępowania. W szczególności, przy ocenie stanu zdrowotnego i majątkowego skarżącej organ uwzględni wszystkie okoliczności faktyczne istniejące w dacie podejmowania decyzji, w tym dokona szczegółowego zastawienia dochodów i wszystkich wydatków skarżącej, uwzględniając koszty żywności, środków czystości, odzieży, leczenia i ewentualnie inne wykazane przez skarżącą. Nadto, ze szczególną starannością i wnikliwością Zakład rozważy kwestię ewentualnego znaczenia przyczyn i okoliczności powstania zadłużenia na koncie B. M. z tytułu nieopłaconych składek w roku 2003 r. i powzięcia przez skarżącą informacji o zadłużeniu dopiero w roku 2012 r., z perspektywy wyważenia interesu społecznego i słusznego interesu strony. Rozpoznając ponownie sprawę organ będzie miał na uwadze stanowisko zawarte w wyroku Naczelnego Sadu Administracyjnego z dnia 21 maja 2009r. IIGSK 1045/08, w którym Sąd odnosząc się do instytucji uznania administracyjnego zwrócił uwagę na istotę ubezpieczenia społecznego, wskazując, że jest to system ustawowo zagwarantowanych świadczeń związanych z pracą, służących zaspokajaniu potrzeb wywołanych przez zdarzenia losowe i finansowanych przez ubezpieczonych na zasadzie rozłożenia ich ciężaru na osoby do nich następnie uprawnione. Mieszcząca się w tym systemie również funkcja ochronna ubezpieczenia społecznego nie pozwala na egzekwowanie niespłaconych składek w każdej sytuacji, bez względu na konsekwencje dla zobowiązanego i jego rodziny.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit.c, art. 135 i art. 152 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.), orzekł jak w sentencji.