II OZ 966/12

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 27 września 2012 r., sygn. akt II SA/Bk 516/12, Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku odmówił K. Z. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie z jej skargi na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w S. z dnia [...] maja 2012 r., nr [...], w przedmiocie odmowy wznowienia postępowania w sprawie ustalenia sposobu zagospodarowania i warunków zabudowy.

W uzasadnieniu Sąd pierwszej instancji wskazał, że we wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżąca podała, że posiada dom w stanie surowym o powierzchni 100 m kw. oraz nieruchomość rolną o powierzchni 16,20 ha. Uzyskuje rocznie 15.792,14 zł tytułem dopłaty unijnej oraz 7.788,50 zł ze sprzedaży. Ponosi natomiast wydatki na zakup nawozów (7.500 zł), paliw – 500 zł, zakup pasz dla zwierząt – 5000 zł, dojazd do szkoły – 1000 zł, opłatę za mieszkanie – 3.540 zł, wydatki związane z utrzymaniem – 6.000 zł.

Pismem z 9 sierpnia 2012 r. skarżąca została wezwana przez referendarza sądowego do złożenia oświadczenia, w którym należało wskazać m.in. jakim dysponuje tytułem w stosunku do zajmowanej nieruchomości w F. nr [...], rodzaj prowadzonej działalności rolniczej, wysokość dochodu osiąganego z pracy w gospodarstwie rolnym, kiedy zostały jej wypłacone dopłaty z Unii Europejskiej, miesięczne wydatki związane z utrzymaniem oraz z prowadzeniem gospodarstwa rolnego, a także do dołączenia zaświadczenia o wysokości miesięcznego dochodu uzyskiwanego z prowadzonego gospodarstwa rolnego, rachunków i faktur dokumentujących wysokość miesięcznych wydatków, wyciągów z rachunku bankowego oraz dokumentów potwierdzających dochód uzyskany ze sprzedaży. Wezwanie zawierało pouczenie, że oświadczenia i dokumenty są niezbędne do oceny stanu majątkowego, a ich niezłożenie w zakreślonym terminie może spowodować odmowę przyznania prawa pomocy.

W odpowiedzi na to wezwanie K. Z. oświadczyła, że gospodarstwo rolne zostało jej przekazane przez rodziców, obecnie nie prowadzi żadnej produkcji poza roślinną, poza tym studiuje a wszystkie uzyskiwane dochody pochodzą z jej pracy (dopłaty unijne i dochód ze sprzedaży). Wskazała, że jej wydatki stanowią środki do produkcji (12.500 zł), koszty związane ze studiami (10.740 zł) oraz inne, nieudokumentowane.

Postanowieniem z dnia 29 sierpnia 2012 r. referendarz sądowy odmówił skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Od powyższego postanowienia K. Z. wniosła sprzeciw wyjaśniając, że jej dochody pochodzą z produkcji rolniczej, a nie – jak mylnie wcześniej wskazała – tylko z roślinnej. Wskazała też, że posiadane przez nią gospodarstwo rolne wymaga intensywnych nakładów celem doprowadzenia do odpowiedniej kultury rolnej, ponieważ przez 10 lat było oddane w dzierżawę osobie obcej. Podniosła też, że uzyskiwane przez nią dochody z produkcji rolniczej są okresowe – po zbiorach zbóż lub po sprzedaży zwierząt.

Sąd pierwszej instancji podnosząc, że na żądającym zwolnienia od kosztów sądowych spoczywa wyłączny ciężar wykazania braku możliwości poniesienia kosztów postępowania powstających w związku z zainicjowaną sprawą, wskazał, iż skarżąca nie złożyła oświadczenia w wymaganym zakresie, nie dołączyła również wymaganych dokumentów, które pozwoliłyby na pełną ocenę jej sytuacji finansowej. W związku z czym Sąd nie mógł dokonać rzetelnej oceny w tym zakresie.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła K. Z., wnosząc o zwolnienie jej z ponoszenia kosztów związanych z opłatą za niniejsze zażalenie. Skarżąca wskazała, że opisując swoją sytuację majątkową przedstawiła liczne udokumentowane dowody, poparte orzeczeniem sądu powszechnego, który w innej sprawie w tym samym okresie zwolnił ją z opłaty sądowej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270) – zwanej dalej P.p.s.a., przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Z brzmienia wskazanego wyżej przepisu jasno wynika, że instytucja zwolnienia od kosztów sądowych ma charakter wyjątkowy, stosowana jest jedynie w przypadkach, gdy skarżący znajduje się w trudnej sytuacji materialnej i stanowi w istocie pomoc państwa dla osób, które z uwagi na ich trudną sytuację nie mogą uiścić kosztów sądowych, bez wywołania uszczerbku w koniecznych kosztach utrzymania, przy czym ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie prawa pomocy. Strona składając wniosek o przyznanie prawa pomocy zobowiązana jest przedstawić wszelkie okoliczności dowodzące, iż mimo podjęcia wszelkich starań, nie jest w stanie, ze względu na swoją sytuację majątkową i rodzinną, ponieść pełnych kosztów postępowania. Informację składaną sądowi należy podać w sposób pełny i rzetelny.

Jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku budzi wątpliwości sądu w zakresie sytuacji finansowej wnioskodawcy, to strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego do nadesłanie dodatkowych dokumentów (art. 255 P.p.s.a.).

W niniejszej sprawie Sąd z tego uprawnienia skorzystał, wzywając skarżącą - w terminie 7 dni - do uzupełnienia powyższego wniosku o przyznanie prawa pomocy poprzez nadesłanie dokumentów źródłowych poświadczających jej majątek i dochody. Pomimo powyższego wezwania skarżąca nie przedstawiła dokumentów potwierdzających dochód uzyskiwany z tytułu prowadzenia gospodarstwa rolnego, wysokość ponoszonych wydatków, czy też wyciągów z konta bankowego. W takiej sytuacji należy przyznać rację Sądowi pierwszej instancji, że skarżąca nie wykazała istnienia przesłanek uzasadniających przyznanie jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Brak przedstawienia dokumentów mających na celu wykazanie wysokości dochodu uniemożliwia rzeczywistą oceną możliwości płatniczych skarżącej i w konsekwencji musi skutkować odmową przyznania prawa pomocy.

Powyższej oceny nie zmienia fakt zwolnienia skarżącej z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w innej sprawie zawisłej przed sądem powszechnym. Podstawą bowiem kontroli zaskarżonego postanowienia były akta danej sprawy sądowoadministracyjnej i konkretne, zaistniałe na gruncie rozpatrywanej sprawy, okoliczności.

W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego skarżąca w zażaleniu w żaden sposób nie podważyła ustaleń i oceny przedstawionej w zaskarżonym postanowieniu, a tym samym nie zaistniały warunki dla odmiennej, niż uczynił to Wojewódzki Sąd Administracyjny, oceny sytuacji materialnej skarżącej.

Odnosząc się zaś do wniosku strony dotyczącego zwolnienia od kosztów związanych z opłatą sądową od przedmiotowego zażalenia należy wskazać, iż na podstawie art. 261 P.p.s.a. nie podlega ono opłacie sądowej.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny, w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a., postanowił zażalenie oddalić.