I SA/Wr 449/12

Uzasadnienie

"A" spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w L., złożyła wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. W uzasadnieniu argumentowała, że wielkość jej przychodów w roku 2010 "nie mogą" sugerować jej zasobności, gdyż uzyskała w tym roku dochód w kwocie 98.000 zł (netto), który obejmuje również kwoty nieściągniętych wierzytelności. Dalej strona podała, że jej sytuacja jest bardzo trudna, od października 2011 r. wypowiedziała lub rozwiązała umowy o pracę z czterema z sześciu pracowników, obecnie "wygasza" działalność gospodarczą, jej rachunki bankowe zostały zajęte i nie posiada żadnych środków finansowych. Wskazała również, iż poza samochodem marki "A" o wartości 5.000 zł oraz autocysterną, której właścicielem jest "B", nie ma żadnego majątku ruchomego ani nieruchomego, na skutek czynności procesowych urzędu celnego straciła zaufanie "w obrocie paliwami" i, w konsekwencji, klientów, wskutek kryzysu i "mocnego" wzrostu cen paliw nie może ściągnąć wierzytelności z tytułu sprzedaży paliwa w 2011 r. na kwotę 300.000 zł i nie odprowadziła podatku VAT w kwocie ponad 200.000 zł. Wyjaśniła skarżąca spółka także, iż usługi profesjonalnego pełnomocnika opłaciła przed zajęciem jej rachunków bankowych.

W oświadczeniu o majątku i dochodach skarżąca spółka podała kwotę 60.000 zł jako wysokość kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych oraz stan jednego jej rachunku bankowego – 50 zł. Z przesłanych na wezwanie dokumentów wynika, że na dzień 31 grudnia 2010 r. i 31 grudnia 2011 r. zysk netto skarżącej spółki wyniósł odpowiednio 98.632,18 zł i 81.822,73 zł, jej zobowiązania i rezerwy na zobowiązania – 1.100.965,71 zł i 273.554,38 zł, w tym kredyty i pożyczki w kwocie 502.000 zł i 100.200 zł, jej należności krótkoterminowe – 1.165.319,85 i 654.593,69 zł, wartość inwestycji krótkoterminowych – 160.858,51 zł i 33.223,90 zł, natomiast w swojej kasie i na rachunkach bankowych posiadała kwotę odpowiednio 160.858,51 zł i 33.223,90 zł. Nadto w latach 2010 i 2011 strona uzyskała dochód w kwocie odpowiednio 123.481,44 zł i 231.118,15 zł (przy przychodach w kwocie odpowiednio 8.689.806,77 zł i 8.294.923,50 zł), we styczniu, lutym i marcu 2012 r. dokonała dostawy towarów i świadczyła usługi o wartości odpowiednio 66.929 zł, 56.537 zł i 57.462 zł i nabyła towaru i usługi o wartości odpowiednio 51.845zł, 49.455 zł i 83.684 zł, natomiast na rachunkach bankowych wnioskującej spółki w lutym i marcu 2012 r. realizowane były operacje dotyczące jej działalności gospodarczej.

Na dzień 31 marca 2012 r. przychody skarżącej spółki wyniosły za rok 2012 180.927,90zł, koszty ich uzyskania - 235.838,44 zł, środki pieniężne w kasie i na rachunkach - 7.444,90 zł. W treści pisma z dnia 16 maja 2012 r. strona skarżąca oświadczyła, że dotychczas opłaciła konieczny w sprawie udział profesjonalnych pełnomocników w postępowaniach sądowoadministracyjnych zaliczką w kwocie 2.500 zł, oraz że jej wierzytelności w kwocie około 354.000 zł, w tym te wierzytelności, które wynikają z załączonych nakazów zapłaty, są nieściągalne. Postanowieniem z dnia 24 maja 2012 r. Referendarz sądowy

w Wojewódzkim Sądzie Administracyjnym we Wrocławiu odmówił przyznania prawa. Od tego postanawianie skarżąca wniosła sprzeciw. W uzasadnieniu strona podniosła, że osiągnięcie przez stronę przychodów

w 2011 r. nie przesądza o możliwości ich wykorzystania w całości . Trudno bowiem na podstawie przychodu w branży paliwowej konstruować zasobność skarżącej. Kwota ta obejmuje również kwoty nieściągniętych, a wręcz nieosiągalnych wierzytelności. Ponadto z rachunku zysku i strat za I kwartał 2012 r. wynika jednoznacznie, że strona za ten okres poniosła stratę, która przekracza 50.000 zł przy przychodach 180.000 zł. Dodatkowo wskazano, że sytuacja spółki uległa znacznemu pogorszeniu. Spadły obroty i powiększyły się straty. Została zmuszona wypowiedzieć lub rozwiązać umowę z czterema pracownikami. Na skutek działań urzędu straciła zaufanie klientów i w konsekwencji zmuszona jest zakończyć działalność.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zgodnie z art. 260 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity w Dz. U. z 2012 r. poz. 270) w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, zarządzenie lub postanowienie, od którego został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez sąd na posiedzeniu niejawnym. W świetle powyższego Sąd, mając na uwadze zebrany materiał, ponownie rozpoznał wniosek strony o przyznanie jej prawa pomocy, stosując przepisy regulujące kwestie przyznania prawa pomocy. Jak wynika z powołanego unormowania skutkiem prawidłowo wniesionego sprzeciwu jest bowiem utrata mocy wiążącej orzeczenia referendarskiego na podstawie samej ustawy i przejście sprawy będącej jego przedmiotem do właściwości Sądu.

Stosownie do brzmienia art. 245 § 1 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (art. 245 § 3 Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi). Z kolei według art. 246 § 2 pkt 2) powołanej ustawy osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nie posiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Wyżej powołane unormowania winny być odczytywane w kontekście treści art. 199 ustawy procesowej, zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Należy zatem przyjąć, że zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłat sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku, który sprzyja rozwadze w wyborze sądowej drogi dla dochodzenia swoich praw. W konsekwencji przepisy Prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, określające przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą być interpretowane według reguł wykładni rozszerzającej. Nadto zastosowanie przez ustawodawcę wskazanej wyżej formuły uregulowania instytucji prawa pomocy obliguje wnioskodawcę do zachowania szczególnej staranności przy wykazywaniu podstaw, które uzasadniają jego żądanie.

Na mocy art. 255 ustawy procesowej, jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku, o którym mowa w art. 252, okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

Postępowanie w sprawie przyznania prawa pomocy wszczynane jest wyłącznie na wniosek strony, co oznacza, iż to wnioskodawca winien wskazać na okoliczności uzasadniające jego żądanie.

Zdaniem Sądu koszty sądowe zasługują na traktowanie na równi z innymi obciążeniami finansowymi przedsiębiorców, do których zalicza się ciążące na nich zobowiązania względem pracowników, kontrahentów i budżetu państwa. Zwolnienie z kosztów sądowych – będących dochodem budżetu państwa - stanowiłoby swoistą formę kredytowania podmiotów gospodarczych i naruszałoby zasadę równoważnego traktowania powinności finansowych. Nadto, w stosunku do postępowań będących następstwem działalności gospodarczej, z natury rzeczy mającej przynosić dochody, udzielanie przez państwo kredytu w tej formie nie znajduje żadnego usprawiedliwienia. Za niedopuszczalne zaś winno się uznać przerzucanie na budżet państwa skutków niewłaściwych decyzji i ryzyka gospodarczego przedsiębiorców.

Orzekając w zakresie przyznania prawa pomocy Sąd obowiązany jest wyważyć zarówno interes Państwa, tj. wszystkich obywateli, jak i strony skarżącej. Prawo pomocy, finansowane ze środków budżetu państwa, ma bowiem umożliwić ochronę swoich praw na drodze sądowej podmiotom nie posiadającym dostatecznych środków na ponoszenie niezbędnych kosztów postępowania i w ten sposób stanowić zabezpieczenie konstytucyjnej zasady prawa do sądu (art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Mając na uwadze powołane przepisy prawa oraz wywiedzione z nich zasady, treść akt niniejszej sprawy upoważnia, zdaniem Sądu, do stwierdzenia, że wniosek skarżącej uzasadniony jest jedynie w części. Brak jest bowiem podstaw do przyjęcia, że strona nie jest w stanie partycypować w jakiejkolwiek części kosztów sądowych, związanych z zainicjowanym przez nią postępowaniem sądowym. Z akt sprawy wynika, że skarżoną decyzję organu II instancji doręczono Spółce w dniu 13.02.2012 r. Zatem już wówczas skarżąca winna była liczyć się z koniecznością poniesienia wydatków na koszty sądowe. Tymczasem, na co wskazują wyciągi z rachunku bankowego w "C", w lutym 2012 r. na rachunkach skarżącej odnotowano obroty typowe dla działalności gospodarczej. Strona dysponowała kwotą przewyższającą wpis sądowy, który w sprawie wynosi 2.000 zł. Z przedłożonych deklaracji VAT wynika również, że strona w styczniu, lutym i marcu 2012 r. wygospodarowała środki na zakup towarów i usług o wartości netto odpowiednio 51.845 zł.,49.455 zł.,83.684 zł. Na ocenę możliwości finansowych skarżącej nie mogą też wpłynąć przedłożone dokumenty w postaci uzyskanych przez skarżącą nakazów zapłaty. Tylko 3 z nich zostały uzyskane w 2011 r., a należności główne nimi dochodzone stanowią w stosunku do przychodów wynoszących w 2010 r. ponad 8.000.000 zł wartość znikomą. Kolejnych 21 nakazów zapłaty zostało uzyskanych w 2010 r. Nie sposób więc twierdzić, że należności z nich wynikające mają obecnie znaczący wpływ na możliwości finansowe Spółki. Niezależnie od powyższego zauważyć należy, że tylko na jednym nakazie zapłaty z 2009 r. figuruje adnotacja, że egzekucja komornicza okazała się bezskuteczna. Strona nie wykazała więc, że należności wynikające z nakazów zapłaty nie stanowią żadnej wartości ekonomicznej lub że już nie zostały wyegzekwowane. Natomiast z dokumentów dotyczących pracowników skarżącej wynika, że nie zostali oni zwolnieni za wypowiedzeniem z przyczyn leżących po stronie pracodawcy, co uwiarygodniałoby krytyczną sytuację finansową skarżącej, ale wynika z nich, że stosunki pracy zostały rozwiązane za porozumieniem stron. Nie podała także strona żadnych nadzwyczajnych okoliczności, które uwiarygodniałyby jej krytyczną sytuację finansową. Nie zasługują, w ocenie Sądu, na wiarę nader ogólne i niepoparte dokumentami twierdzenia o utracie klientów na skutek działań organów skarbowych oraz kryzysie na rynku. Z tych względów w ocenie Sądu skarżąca nie wykazała, że obecnie nie posiada ani też nie ma możliwości pozyskania żadnych środków finansowych, które mogłaby przeznaczyć na koszty sądowe. Wskazać także należy, że z dokumentacji przedłożonej w sprawie jednoznacznie wynika, że spółka pomimo stwierdzeń o trudnej sytuacji materialnej nadal prowadzi działalność gospodarczą, uzyskuje z tego tytułu pewien przychód i jest w stanie regulować bieżące wydatki. Wprawdzie w z rachunku zysku i strat sporządzonego za okres od stycznia 2012 do marca 2012 r., skarżąca wykazała stratę, jednakże należy mieć na uwadze, że strata powstaje wskutek uzyskania nadwyżki kosztów nad przychodem, a to skutkuje jedynie brakiem dochodu do opodatkowania (brakiem obowiązku zapłaty podatku dochodowego) i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych (por. postanowienie NSA z 22 marca 2011 r., II GZ 112/11, LEX nr 783893). Mając jednak na uwadze łączną wartość wpisów we wszystkich sprawach ze skarg wniesionych przez skarżącą, a także fakt, że z dokumentów załączonych do wniosku wynika, iż Spółka istotnie znacznie ograniczyła w ostatnim czasie skalę działalności gospodarczej, o czym świadczą w szczególności malejące obroty na rachunkach bankowych oraz spadek wartości sprzedawanych towarów i usług, który określić należy jako znaczny, w ocenie Sądu, zasadne jest zwolnienie skarżącej od uiszczenia w sprawie wpisu od skargi ponad kwotę 1.000 zł. W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 260 i art. 245 § 3 i art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. postanowiono jak w sentencji.