• I OSK 1032/11 - Wyrok Nac...
  29.03.2024

I OSK 1032/11

Wyrok
Naczelny Sąd Administracyjny
2012-08-08

Nietezowane

Artykuły przypisane do orzeczenia

Do tego artykulu posiadamy jeszcze 13 orzeczeń.
Kup dostęp i zobacz, do jakich przepisów odnosi się orzeczenie. Znajdź inne potrzebne orzeczenia.

Skład sądu

Jan Paweł Tarno /przewodniczący/
Leszek Kamiński
Monika Nowicka /sprawozdawca/

Sentencja

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jan Paweł Tarno sędzia NSA Monika Nowicka (spr.) sędzia del. WSA Leszek Kamiński Protokolant Małgorzata Kamińska po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2012 roku na rozprawie w Izbie Ogólnoadministracyjnej sprawy ze skargi kasacyjnej Gminnej Spółdzielni "S." z siedzibą w N. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 15 grudnia 2010 r. sygn. akt IV SA/Wa 1039/10 w sprawie ze skargi Gminnej Spółdzielni "S." z siedzibą w N. na decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia 1. oddala skargę kasacyjną, 2. zasądza od Gminnej Spółdzielni "S." z siedzibą w N. na rzecz Ministra Gospodarki kwotę [...] złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

Uzasadnienie

Wyrokiem z dnia 15 grudnia 2010 r. (sygn. akt IV SA/Wa 1039/10) Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę Gminnej Spółdzielni "S." z siedzibą w N. na decyzję Ministra Gospodarki z dnia [...] kwietnia 2010 r. nr [...] w przedmiocie stwierdzenia nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego.

Wyrok został wydany w następujących okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy:

Orzeczeniem z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...], wydanym w porozumieniu z Przewodniczącym Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego, Minister Handlu Wewnętrznego – działając na zasadzie art. 3 ust. 1 i 5 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej oraz § 65 ust. 1 pkt d i § 71 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1947 r. w sprawie trybu postępowania przy przejmowaniu przedsiębiorstw na własność Państwa - orzekł o przejęciu na własność Państwa m. in. przedsiębiorstwa pod nazwą Młyn Motorowy A.., pow. Ś.

Na skutek wniosku spadkobierców A. Ś., w osobach: J. Ś., M. P. i A. P., zostało wszczęte postępowanie o stwierdzenie nieważności w/w orzeczenia nacjonalizacyjnego, w wyniku którego Minister Gospodarki decyzją z dnia [...] grudnia 2009 r. nr [...] stwierdził - na podstawie art. 156 § 1 pkt 2 w zw. z art. 157 § 1 i 2 k.p.a. - nieważność orzeczenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...], a następnie, orzekając na skutek wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, wspomnianą wyżej decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 r. utrzymał w mocy swoje poprzednie rozstrzygnięcie.

W uzasadnieniu w/w decyzji organ nadzoru ustalił, że w dacie wejścia w życie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, tj. w dniu 5 lutego 1946 r., przedsiębiorstwo pn. Młyn Motorowy A., pow. Ś., stanowiło własność A. Ś., która to okoliczność wynikała z umowy sprzedaży młyna motorowego w N. (maszyny i urządzenia) z dnia [...] października 1933 r. oraz ankiety dla przedsiębiorstw przemysłu młyńskiego Ministerstwa Aprowizacji i Handlu z dnia [...] czerwca 1947 r. Natomiast tytuł prawny do, znacjonalizowanej wraz z przedsiębiorstwem, nieruchomości, to jest do parceli nr [...], o powierzchni [...] ha, ujawnionej w księdze wieczystej Kw [...], po zamknięciu księgi wieczystej N., karta[...], posiadali C. J. S. i M. T. ze S. L. (zaświadczenie z Sądu Rejonowego w Ś. z dnia [...] kwietnia 2006 r.)

Ustalono również, że mocą zarządzenia Przewodniczącego Wojewódzkiej Komisji do spraw Upaństwowienia Przedsiębiorstw w B. z dnia [...] października 1946 r., przedsiębiorstwo pn. Młyn Motorowy A., pow. Ś. zostało umieszczone w szóstym wykazie przedsiębiorstw przechodzących na własność Państwa, na zasadzie art. 3 ustawy nacjonalizacyjnej. Zarządzenie to, wraz z w/w wykazem zostało ogłoszone w Pomorskim Dzienniku Wojewódzkim z dnia 25 listopada 1946 r. (Nr 27, poz. 299) i tym samym, przedmiotowe przedsiębiorstwo zostało zakwalifikowane do zakładów podlegających upaństwowieniu, na zasadzie art. 3 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej. Powyższe – w ocenie organu – oznaczało, że postępowanie w sprawie nacjonalizacji młyna motorowego stanowiącego własność A. Ś., zostało wszczęte przed dniem [...] marca 1947 r., a więc zgodnie z wymaganiem prawnym określonym w art. 3 ust. 6 ustawy nacjonalizacyjnej ( w brzmieniu nadanym temu przepisowi przez art. 1 pkt 1 dekretu z dnia 20 grudnia 1946 r. o zmianie ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 72, poz. 394).

Organ ustalił również, że w dniu [...] lipca 1949 r. Minister Handlu Wewnętrznego wydał kwestionowane orzeczenie nacjonalizacyjne a następnie w dniu [...] września 1949 r. , na zasadzie § 72 w/w rozporządzania Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1947 r. i orzeczenia z dnia [...] lipca 1949 nr [...], zarządził objęcie przedmiotowego młyna przez Centralę Rolniczą Spółdzielni "S." w W., co nastąpiło protokołem zdawczo-odbiorczym, sporządzonym w dniu [...] listopada 1949 r. Protokół dodatkowy sporządzono zaś w dniu [...] kwietnia 1950 r.

Minister podkreślił, że jako podstawę prawną wydania orzeczenia nacjonalizacyjnego powołano art. 3 ust. 1 i 5 oraz art. 6 ust. 1 ustawy nacjonalizacyjnej, a zatem przepis ten dotyczył tylko tych młynów, których rzeczywista zdolność przemiałowa wynosiła w dniu [...] lutego 1946 r. ponad 15 ton zboża na dobę. W tych warunkach więc, Minister Gospodarki, stwierdził, że orzeczenie nacjonalizacyjne z dnia [...] lipca 1949 r. zostało wydane z rażącym naruszeniem prawa materialnego, gdyż przedmiotowy młyn nie kwalifikował się do nacjonalizacji na podstawie art. 3 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej. Ze zgromadzonych w sprawie dokumentów wynikało bowiem jednoznacznie, że rzeczywista zdolność przemiałowa młyna, w dniu [...] lutego 1946 r. nie przekraczała kryterium upaństwowienia tego przedsiębiorstwa, tj. 15 ton zboża na dobę.

Zdaniem organu centralnego zasadniczym dowodem w sprawie był protokół z dnia [...] sierpnia 1946 r. z komisyjnego, próbnego przemiału zboża, w którym opisano sposób przeprowadzenia próbnego przemiału w młynie motorowym A. Ś. i podano, że na podstawie jego wyników ustalono, iż zdolność przemiałowa młyna wynosiła - w tej dacie - tylko 10,75 ton na dobę.

Minister podkreślił w tym miejscu, że wspomniany protokół miał cechy najbardziej wiarygodnego dowodu w sprawie, bo został sporządzony w sierpniu 1946 r. zaś pozostałe dokumenty pochodziły z okresu już późniejszego i nie określały rzeczywistej zdolności przemiałowej młyna (np. protokół zdawczo-odbiorczy z [...] stycznia 1972 r., w którym Prezydium Miejskiej Rady Narodowej w N. przekazuje młyn Gminnej Spółdzielni w związku z uprzednią decyzją Powiatowej Rady Narodowej w Ś. z dnia [...] grudnia 1971 r. o oddaniu młyna w trwały zarząd i użytkowanie na podstawie ówcześnie obowiązujących przepisów).

Jednocześnie, organ centralny wskazał, że po upaństwowieniu młyna i wpisaniu do księgi wieczystej KW [...] – jako właściciela – Skarbu Państwa, Wojewoda B., decyzją z dnia [...] marca 1992 r. nr [...], wydaną na zasadzie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych w zw. z art. 5 ust. 1 tej ustawy - stwierdził nabycie przez Gminę N., z mocy prawa, nieodpłatnie własności nieruchomości o powierzchni [...] ha, oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka [...] (poprzednio stanowiącej parcelę nr [...]). Z kolei umową, sporządzoną w formie aktu notarialnego z dnia [...] września 1993 r., rep. A nr [..], Gmina N. oddała Gminnej Spółdzielni "S." w N. w użytkowanie wieczyste m.in. nieruchomość o powierzchni [...] ha, oznaczoną jako działka [...].

W tej sytuacji - zdaniem Ministra - nie znajdowało uzasadnienia stanowisko zajmowane przez Gminną Spółdzielnię "S." w N., jakoby (cyt.) "... w sprawie niniejszej umowa cywilnoprawna z dnia [...] września 1993 r. (rep. A nr [...]) nie była poprzedzona wydaniem w tym zakresie decyzji administracyjnej, lecz była samoistną podstawą ustanowienia prawa użytkowania wieczystego".

Minister, powołując się w tej mierze na utrwalony pogląd, reprezentowany w orzecznictwie sądowoadministracyjnym, zauważył, że należy odróżnić skutki prawne, wywołane decyzją komunalizacyjną Wojewody B. z dnia [...] marca 1992 r. oraz późniejszym zdarzeniem prawnym, powstałym na skutek wspomnianego aktu notarialnego, od skutków prawnych wywołanych kwestionowanym orzeczeniem nacjonalizacyjnym. Fakt oddania w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej nieruchomości nabytej przez Państwo w drodze decyzji nacjonalizacyjnej, jak wywodził organ, nie przesądzał zatem o tym, że decyzja ta wywołała nieodwracalne skutki prawne. Podjęcie czynności cywilnoprawnej, mocą której nastąpiło przeniesienie własności lub obciążenie prawem rzeczowym podmiotu, którego dotyczył nieważny akt administracyjny, nie stanowiło więc przeszkody do stwierdzenia nieważności tego aktu, na podstawie art. 156 § 1 k.p.a. Wspomniane zdarzenie nie było bowiem bezpośrednim skutkiem wykonania samej decyzji administracyjnej, lecz zamierzonym następstwem tego, że decyzja administracyjna, choć obciążona ciężkimi wadami, pozostawała w obrocie prawnym i korzystała z domniemania legalności.

Z tej przyczyny, zdaniem Ministra Gospodarki, zasadnym było stanowisko, iż orzeczenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r., nie wywołało nieodwracalnych skutków prawnych, w rozumieniu art. 156 § 2 k.p.a.

Na wyżej przedstawiona decyzję Gminna Spółdzielnia "S." w N. wniosła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, zarzucając organowi naruszenie art. 156 § 2 w zw. z art. 158 § 2 k.p.a. poprzez ich niezastosowanie.

Odpowiadając na skargę, Minister Gospodarki wnosił o jej oddalenie podtrzymując dotychczasowe stanowisko zawarte w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Oddalając skargę – na zasadzie art. 151 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm., zwanej dalej w skrócie: "P.p.s.a.") - Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie uznał, ze nie była ona uzasadniona.

Sąd przywołał orzecznictwo dotyczące charakteru postępowania o stwierdzenie nieważności decyzji administracyjnej oraz pojęć "rażącego naruszenia prawa" i "nieodwracalnych skutków prawnych i stwierdził, że w podstawie prawnej kontrolowanego orzeczenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...] powołano art. 3 ust. 1 i 5 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej, który wymagał by przejmowany na własność Państwa młyn miał zdolność przemiałową powyżej 15 ton zboża na dobę, obliczoną na podstawie długości walców lub powierzchni kamieni młyńskich. Powołany przepis dotyczył zatem tylko tych młynów, których rzeczywista (a nie teoretyczna) zdolność przemiałowa wynosiła w dniu wejścia w życie ustawy nacjonalizacyjnej, tj. w dniu 5 lutego 1946 r., wynosiła ponad 15 ton zboża na dobę.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, Minister Gospodarki słusznie więc uznał, iż kwestionowane orzeczenie, w części dotyczącej przedsiębiorstwa pn. Młyn Motorowy A., pow. Ś., zostało wydane z rażącym naruszeniem art. 3 ust. 1 lit. A pkt 13 ww. ustawy nacjonalizacyjnej. Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynikało bowiem, iż rzeczywista zdolność przemiałowa przedmiotowego młyna w dniu 5 lutego 1946 r. nie przekraczała 15 ton zboża na dobę ( protokół z dnia [...] sierpnia 1946 r.).

Sąd podkreślił w tym miejscu, że wykonanie próbnego przemiału jest podstawowym sposobem określania rzeczywistej zdolności przemiałowej młyna, stanowiącej kryterium upaństwowienia. Ponadto zaakcentował, że nie bez znaczenia dla oceny mocy dowodowej powyższego dokumentu, była okoliczność, iż w skład komisji oceniającej zdolność przemiałową, obok przedstawicieli organów władzy weszli także specjaliści w zakresie młynarstwa, tj. Wojewódzki Kontroler Miejscowego Przemysłu Spożywczego, mistrz młynarski, cechmistrz i technik młynarski. Istotna była również data sporządzenia protokołu, w kontekście daty nacjonalizacji młyna. Powyższe elementy potwierdzały istotnie zatem, szczególną - w odniesieniu do pozostałych dokumentów - wartość dowodową protokołu z dnia [...] sierpnia 1946 r. Pozostałe bowiem dokumenty sporządzone zostały w dacie późniejszej, a nadto nie określały rzeczywistej zdolności przemiałowej młyna.

Sąd Wojewódzki podzielił również pogląd organu o braku podstaw do przyjęcia by kwestionowane orzeczenie wywołało nieodwracalne skutki prawne, uznając, że przysługujące skarżącej Spółdzielni prawo użytkowania wieczystego stanowiło skutek prawny wywołany, nie przez decyzję nacjonalizacyjną, będącą przedmiotem oceny w postępowaniu nadzorczym, ale przez zdarzenia późniejsze.

W skardze kasacyjnej, zaskarżając powyższy wyrok w całości, Gminna Spółdzielnia "S." z siedzibą w N., zarzuciła Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy w postaci:

1. art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. poprzez przyjęcie przez Sąd Wojewódzki, że w przedmiotowej sprawie doszło do rażącego naruszenia prawa, przy jednoczesnym pominięciu okoliczności, że wpis do księgi wieczystej prawa użytkowania wieczystego na rzecz Spółdzielni na podstawie umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego, która nie była zawarta w następstwie wydania decyzji administracyjnej, wywołał nieodwracalne skutki prawne uniemożliwiające stwierdzenie nieważności orzeczenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r.,

2. art. 145 § 1 pkt 1 lit a i c P.p.s.a. w zw. z art. 156 § 2 k.p.a.w z art. 158 § 2 k.p.a. art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. poprzez nieuwzględnienie skargi mimo, że w sprawie zachodziły nieodwracalne skutki prawne, a tym samym należało ograniczyć się do stwierdzenia wydania zaskarżonej decyzji z naruszeniem prawa oraz wskazaniem, że orzeczenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. wywołało nieodwracalne skutki prawne,

3. art. 151 P.p.s.a. w zw. z art. 141 § 5 P.p.s.a. przez ich błędne zastosowanie polegające na oddaleniu skargi pomimo, że zachodziły podstawy do jej uwzględnienia, a konsekwencji całkowicie dowolnego ustalenia, że w sprawie nie nastąpiły nieodwracalne skutki prawne, co w rezultacie doprowadziło do błędnego niezastosowania art. 145 § 1 pkt 3 p.p.s.a., mimo iż w sprawie zachodziły przesłanki uzasadniające stwierdzenie, że zaskarżona decyzja została wydana z naruszeniem prawa,

4. art. 133 § 1 P.p.s.a. poprzez niewydanie zaskarżonego wyroku na podstawie całokształtu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, polegającego na nieuwzględnieniu dowodu z dokumentów na okoliczność rzeczywistej zdolności przemiałowej młyna i dokonanie tym samym przez Sąd ustaleń faktycznych sprzecznych z rzeczywistym stanem sprawy, który wynikał z akt postępowania, podczas gdy Sąd ma obowiązek wydać wyrok na podstawie całych akt sprawy.

Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne Gminna Spółdzielnia "S." w N. wnosiła o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania wraz z zasądzeniem zwrotu kosztów postępowania.

W uzasadnieniu skargi kasacyjnej podnoszono zwłaszcza, że umowa notarialna z dnia [...] września 1993 r. (rep. A nr [...]) o ustanowieniu użytkowania wieczystego na rzecz Spółdzielni nie była poprzedzona wydaniem w tym zakresie decyzją administracyjną, lecz była samoistną podstawą ustanowienia prawa użytkowania wieczystego, wobec czego w pełni uzasadnionym jest założenie, iż w przedmiotowej sprawie wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, wywołane przez orzeczenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r., ponieważ w wyniku jego wydania doszło do czynności cywilnoprawnej - umowy ustanawiającej użytkowanie wieczyste.

Skarżąca kasacyjnie akcentowała, iż decyzja Wojewody B. z dnia [...] marca 1992 r. nie była decyzją w przedmiocie ustanowienia użytkowania wieczystego, lecz była to decyzja komunalizacyjna, pozostająca bez związku z późniejszą czynnością cywilnoprawna ustanawiająca użytkowanie wieczyste.

Skarżąca kasacyjnie wywodziła, że decyzje Ministra Gospodarki stwierdzające nieważność orzeczenia Ministra Handlu, pozostają bez wpływu na zmianę stanu właścicielskiego powstałego na skutek później zaistniałych zdarzeń prawnych, a przede wszystkim czynności cywilnoprawnej, której organ administracji publicznej nie jest w stanie zniweczyć w ramach postępowania administracyjnego. Skutki prawne orzeczenia Ministra Handlu z dnia [...] lipca 1949 r.; mają charakter nieodwracalny, gdyż pozostają w związku z oddaniem skarżącej gruntu w użytkowanie wieczyste. Nie może zmieniać tej oceny zdarzenie, jakim było wydanie decyzji komunalizacyjnej przez Wojewodę B., która w przeciwieństwie do umowy o ustanowienie użytkowania wieczystego nie stwarza bezpośredniej przeszkody przywrócenia uprawnień lub nadaniu obowiązków ich pierwotnego kształtu. Taka decyzja, z uwagi na swój deklaratoryjny charakter, nie pozostaje w bezpośrednim związku z wykonaniem samego orzeczenia Ministra Handlu, ponieważ została wydana na skutek zmian podziału terytorialnego w Polsce i powstania jednostek samorządu terytorialnego

Podnoszono również, że zawierając umowę ustanowienia użytkowania wieczystego Gmina N. była wpisana do księgi wieczystej jako właściciel przedmiotowej nieruchomości. Przystępując do umowy, Spółdzielnia działała więc w dobrej wierze i nabyła odpłatnie prawo użytkowania wieczystego od podmiotu będącego w świetle księgi wieczystej prawowitym właścicielem nieruchomości.

Odpowiedź na skargi kasacyjne nie została wniesiona.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Stosownie do art. 183 § 1 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny rozpoznaje sprawę w granicach skargi kasacyjnej, biorąc z urzędu pod uwagę tylko okoliczności uzasadniające nieważność postępowania, a które to okoliczności w tym przypadku nie zachodziły. Tak więc postępowanie kasacyjne w niniejszej sprawie polegało wyłącznie na badaniu zasadności podstaw kasacyjnych, przytoczonych w skardze kasacyjnej.

Podstawy te zaś autor skargi kasacyjnej określił jako zarzuty mające swoje oparcie w art. 174 pkt 2 P.p.s.a., czyli oparte na naruszeniu przepisów postępowania mającym istotny wpływ na wynik sprawy, choć w istocie – jak wynika z treści tych zarzutów i uzasadnienia skargi - kwestia sporna dotyczyła prawa materialnego.

Ponadto, całkowicie niezrozumiałym był zarzut naruszenia przez Sąd Wojewódzki art. 141 § 5 P.p.s.a., gdyż przepis taki w ogóle nie istnieje.

Niezasadny okazał się także zarzut naruszenia art. 133 § 1 P.p.s.a. bowiem, czym innym jest odmowa przyznania mocy dowodowej określonemu dowodowi (w tym wypadku dokumentom przedstawionym przez Spółdzielnię "S." w N. na okoliczność zdolności przemiałowej przedmiotowego młyna motorowego), a czym innym jest pominięcie w rozważaniach przez sąd, zgłoszonych przez stronę dowodów.

W rozpatrywanej sprawie Sąd Wojewódzki w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku odniósł się do kwestii wyżej wskazanych dowodów, akcentującą szczególną wartość dowodową protokołu z dnia [...] sierpnia 1946 r. i stwierdzając, że pozostałe dokumenty (to jest zgłoszone przez Spółdzielnię) sporządzone zostały w dacie późniejszej, a nadto nie określały rzeczywistej zdolności przemiałowej młyna.

Nieprawidłowo również w skardze kasacyjnej wskazywano na naruszenie art. 3 § 2 P.p.s.a., gdyż niejako sam fakt wniesienia skargi kasacyjnej dowodził, że przepis ten nie został przez Sąd Wojewódzki naruszony.

Zgodnie z powołanym wyżej przepisem, sąd administracyjny kontroluje działalność administracji publicznej poprzez orzekanie w sprawach skarg na wymienione w tym przepisie akty i czynności administracji publicznej oraz na bezczynność organu i przewlekłe prowadzenie postępowania. Skoro zatem została wniesiona skarga kasacyjna to fakt ten dowodził, że Sąd Wojewódzki dokonał takiej kontroli poprzez wydanie zaskarżonego wyroku. Okoliczność natomiast, czy wyrok ten był prawidłowy, czy też nie był zasadny, nie oznaczała, że naruszono omawiany przepis kompetencyjny.

W dalszej części, skarga kasacyjna okazała się całkowicie wadliwie skonstruowana. Zarzuty określone bowiem pod poz. 1 i poz. 2 wzajemnie się wykluczały. W pierwszym przypadku, autor skargi kasacyjnej zarzucił Sądowi Wojewódzkiemu naruszenie art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a. w zw. z art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. w z art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. w drugim zaś zarzucie, temu samemu wyrokowi zarzucono naruszenie art. 145 § 1 pkt 1 lit a) i c) P.p.s.a. w zw. z art. 156 § 2 k.p.a. w z art. 158 § 2 k.p.a. art. 3 § 2 pkt 1 P.p.s.a. W obu przypadkach zaś zarzuty tłumaczono wadliwym przyjęciem przez Sąd Wojewódzki istnienia nieodwracalnych skutków prawnych orzeczenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...], zwracając uwagę, na istnienie wpisu w księdze wieczystej dotyczącego prawa użytkowania wieczystego przysługującego Spółdzielni S." w N. do gruntu, na którym znajduje się znacjonalizowany młyn, a które to prawo ustanowione zostało na podstawie umowy, która nie była poprzedzona wydaniem decyzji administracyjnej.

W związku z powyższym, należy wyjaśnić, że – zgodnie z art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a. sąd wojewódzki stwierdza nieważność zaskarżonej decyzji (postanowienia), jeżeli zachodzą przyczyny określone w Kodeksie postępowania administracyjnego lub innych przepisach, natomiast - wg art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) P.p.s.a. – sąd ten uchyla zaskarżoną decyzję z powodu naruszenia przez nią prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy (lit. a) lub z powodu naruszenia przepisów postępowania, jeżeli mogło mieć ono istotny wpływ na wynik sprawy (lit. c). Jak z powyższego wynika, obie wyżej przytoczone podstawy prawne, na których może być wydany wyrok przez sąd pierwszej instancji, są różne i dotyczą zupełnie innych wad zaskarżonej decyzji. Nie jest zatem możliwe oparcie wyroku przez sąd wojewódzki alternatywnie na przepisie art. 145 § 1 pkt 2 P.p.s.a. lub na art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) lub c) P.p.s.a.

Poza tym, formułując zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) P.p.s.a. czyli zarzut naruszenia prawa materialnego, autor skargi kasacyjnej winien taki zarzut formalnie skonstruować. W przeciwnym bowiem wypadku, zarzut naruszenia art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) P.p.s.a ma w zasadzie charakter jedynie iluzoryczny.

Z uwagi na fakt, że w niniejszej sprawie skarżący kasacyjnie wskazał na art. 156 § 2 k.p.a., choć jako jedynie w powiązaniu z przepisem procesowym tj. art. 145 § 1 pkt 1 lit. a) i c) P.p.s.a., okoliczność ta jednak, w związku z uzasadnieniem skargi kasacyjnej, pozwoliła Naczelnego Sądowi Administracyjnemu na zajęcie stanowiska w spornej kwestii materialnoprawnej, to jest w kwestii nieodwracalnych skutków prawnych w odniesieniu do orzeczenia nacjonalizacyjnego.

Wskazać zatem trzeba, że w rozpatrywanej sprawie, zaskarżoną decyzją z dnia [...] kwietnia 2010 r. Minister Gospodarki utrzymał w mocy swoje poprzednie rozstrzygnięcie z dnia [...] grudnia 2009 r. nr [...], w którym – z mocy art. 156 § 1 pkt 2 k.p.a. - stwierdził nieważność orzeczenia Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...] o przejęciu – na zasadzie art. 3 ust. 1 i 5 oraz art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 3 stycznia 1946 r. o przejęciu na własność Państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej (Dz. U. Nr 3, poz., 17), oraz § 65 ust. 1 pkt d i § 71 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 stycznia 1947 r. w sprawie trybu postępowania przy przejmowaniu przedsiębiorstw na własność Państwa (Dz. U. R.P. Nr 16, poz. 62), - na własność Państwa m. in. przedsiębiorstwa pod nazwą Młyn Motorowy A. , pow. Ś.. Orzeczenie nacjonalizacyjne wydane zostało bowiem mimo, że rzeczywista zdolność przemiałowa młyna, w dniu 5 lutego 1946 r., nie przekraczała kryterium upaństwowienia tego przedsiębiorstwa, tj. 15 ton zboża na dobę.

Bezspornym w sprawie też było, iż aktualnie nieruchomość, na której znajduje się w/w młyn pozostaje w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni "S." w N., które to prawo Spółdzielnia nabyła na skutek zawarcia w dniu [...] września 1993 r. - z właścicielem gruntu - to jest Gminą N. umowy notarialnej o oddanie m. in. nieruchomości o powierzchni [...] ha, oznaczonej jako działka nr [...] w N. w użytkowanie wieczyste a które to prawo zostało następnie ujawnione w księdze wieczystej prowadzonej dla w/w nieruchomości. Prawo własności Gminy do przedmiotowego gruntu wynikało przy tym z decyzji komunalizacyjnej Wojewody B. z dnia [...] marca 1992 r., wydanej na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 10 maja 1990 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym i ustawę o pracownikach samorządowych (Dz. U. Nr 32 poz. 191 i Nr 43 poz. 253).

Jak z powyższego zatem wynika, oddanie spornego gruntu w użytkowanie wieczyste przez Gminę N. było możliwe po wydaniu przez Wojewodę B. w/w decyzji komunalizacyjnej. Wprawdzie bowiem decyzja wydawana przez wojewodę na zasadzie art. 5 ust. 1 cytowanej wyżej ustawy komunalizacyjnej ma jedynie charakter deklaratoryjny, ale – jak wyjaśnił to Sąd Najwyższy w uchwale (7) z dnia 29 lipca 1993 r. (sygn. akt III CZP 64/93), OSNCP 1993, Nr 12, poz. 209 – gmina może sprzedać lub oddać w użytkowanie wieczyste nieruchomości, które z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. stały się z mocy prawa jej własnością, dopiero gdy decyzja wojewody stwierdzająca to nabycie stała się ostateczna.

Decyzja stwierdzająca nabycie mienia z mocy prawa ma więc wprawdzie, jak wyżej wspomniano, charakter deklaratoryjny, ale jest niezbędna do ujawnienia prawa własności gminy w księdze wieczystej (art. 20 ust. 1 ustawy komunalizacyjnej). Z tego powodu przyjmuje się w literaturze przedmiotu, że we wspomnianej decyzji tkwi sui generis element konstytutywny (vide: Stanisław Rudnicki – "Prawo obrotu nieruchomościami", 2 wydanie, wyd. C.H. Beck, Warszawa 1996).

Zgodnie zaś z utrwalonym orzecznictwem należy odróżnić skutki prawne, które wywołała decyzja kwestionowana w postępowaniu o stwierdzenie jej nieważności, od skutków prawnych, dotyczących tego samego przedmiotu, wywołanych późniejszymi decyzjami lub innymi zdarzeniami prawnymi. Fakt, że nieruchomość nabyta przez Państwo na podstawie decyzji nacjonalizacyjnej została następnie sprzedana lub oddana w użytkowanie wieczyste osobie trzeciej, nie może zawsze przesądzać o tym, że decyzja nacjonalizacyjna wywołała nieodwracalne skutki prawne. W razie kwestionowania takiej decyzji w postępowaniu o stwierdzenie jej nieważności i ustalenia, że decyzja dotknięta jest wadą nieważności, problem oceny, czy decyzja ta wywołała nieodwracalne skutki prawne sprowadza się przede wszystkim do oceny tego skutku. Chodzi o to, czy w drodze stwierdzenia nieważności takiej decyzji, można cofnąć skutek w postaci nabycia własności nieruchomości przez Państwo (por. uchwały Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 20 marca 2000 r., sygn. akt OPS 14/99 i z dnia 28 maja 1992 r. sygn. akt III AZP 4/92).

W analizowanej sprawie, stwierdzenie nieważności orzeczenia nacjonalizacyjnego nie powoduje jednocześnie stwierdzenia nieważności wspomnianej wyżej decyzji komunalizacyjnej. Jest ona wprawdzie konsekwencją orzeczenia nacjonalizacyjnego, ale jest ona również decyzją całkowicie odrębną. W związku z tym nie można twierdzić, że oddanie nieruchomości, na której posadowiony był znacjonalizowany młyn, w użytkowanie wieczyste, było bezpośrednim skutkiem orzeczenia nacjonalizacyjnego. Oddanie tej nieruchomości Spółdzielni, co wyżej wspomniano, umożliwiła Gminie N. dopiero decyzja komunalizacyjna.

W zaistniałej sytuacji, nie zasadnym było więc dowodzenie, że orzeczenie Ministra Handlu Wewnętrznego z dnia [...] lipca 1949 r. nr [...] wywołało skutki nieodwracalne to jest takie, których organ nie mógł – w świetle obowiązującego prawa - cofnąć przez wydanie decyzji.

Biorąc powyższe pod uwagę Naczelny Sąd Administracyjny - z mocy art. 184 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi ( Dz. U. z 2012 r. poz. 270) - orzekł jak w sentencji.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania kasacyjnego oparto na przepisie art. 204 pkt 1 P.p.s.a. w zw. z § 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez Radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz. U. Nr 163, poz. 1349 ze zm.).

Szukaj: Filtry
Ładowanie ...