II GZ 188/14

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w W. postanowieniem z dnia 12 lutego 2014 r., sygn. akt VI SA/Wa 2775/13, orzekając na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j.: Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.), dalej: p.p.s.a. odmówił B. P. Spółce z o.o. w W. przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od wpisu sądowego od skargi na decyzję Głównego Inspektora Transportu Drogowego z dnia [...] lipca 2013 r., nr [...] nakładającą karę pieniężną za naruszenie przepisów o transporcie drogowym.

WSA w W. wskazał, że skarżąca we wniosku o przyznanie prawa pomocy powołała się na trudną sytuację finansową, spowodowaną brakiem środków finansowych. Spółka podała, że: 1) nie posiada żadnych środków trwałych, 2) wysokość jej kapitału zakładowego wynosi 5.000 zł, 3) na rachunku bankowym posiada 693,30 zł. Spółka nadesłała dokumenty wskazujące, że w 2012 r. poniosła stratę w wysokości 206.720,83 zł przy przychodzie w wysokości 310.354,30 zł, a także sprawozdanie z działalności za 2012 r. (w którym wskazała, że na przestrzeni poszczególnych miesięcy systematycznie rosła sprzedaż usług ochrony na rzecz osób fizycznych, co jednoznacznie dobrze rokuje na działalność spółki w roku 2013), jak również wyciąg z rachunku bankowego za okresy: [...] lipca 2013 r. (saldo końcowe 49,86 zł), [...] sierpnia 2013 r. (saldo końcowe 696,76 zł), [...] września 2013 r. (saldo końcowe 237,17 zł). Sąd wskazał ponadto, że do sprawy o sygn. akt VI SA/Wa 1196/13 strona załączyła dokumenty, z których wynika, że rozpoczęła działalność gospodarczą w marcu 2012 r., zatrudniła 265 osób, osiągnęła przychód netto ze sprzedaży usług ochrony w wysokości 287.682,75 zł, a odnotowana strata finansowa netto w wysokości 224.462,53 zł była związana z zakupem 273 sztuk kas fiskalnych (niezbędnych ze względu na rodzaj prowadzonej przez spółkę działalności gospodarczej).

Sąd I instancji stwierdził, że analiza transakcji dokonywanych na rachunku bankowym skarżącej wskazuje, że jest on zasilany wpłatami dokonywanymi tylko przez jedynego udziałowca spółki – E. B. oraz prezesa zarządu I. N. (kwoty od kilku do 20 tysięcy złotych). Sugeruje to, że wszelkie przychody spółki pochodzące ze sprzedaży towarów i usług są wpłacane na konto tych osób, ewentualnie są im przekazywane przez pracowników spółki w formie gotówkowej. Okoliczność ta powoduje niejasność odnośnie możliwości precyzyjnego oszacowania wpływów na rachunek spółki, będących zapłatą klientów za wykonane przez nią usługi. Ze środków zgromadzonych na rachunku spółka pokrywała koszty obsługi prawnej przekraczające średnio – w skali miesiąca – 4.000 zł oraz koszty ochrony wynoszące około 2.000 zł, a nie wszystkie koszty działalności gospodarczej mogą być uznawane za priorytetowe wobec kosztów prowadzonego postępowania sądowego. Z uwagi na powyższe Sąd uznał, że nie ma podstaw do uwzględnienia wniosku strony, bowiem nie przedstawiła ona okoliczności, które mogłyby wykazać zaistnienie przesłanek przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym.

Zażalenie na postanowienie WSA w W. złożyła B. P. Spółka z o.o. Wniosła o uchylenie tego orzeczenia w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji. Spółka zarzuciła naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a., polegające na przyjęciu, że nie wykazała, iż nie posiada dostatecznych środków finansowych, pozwalających na stwierdzenie zaistnienia przesłanek prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym wpis sądowy od skargi.

Spółka argumentowała, że ocena jej wydolności finansowej została dokonana "na wyrost", ponieważ oparto ją na domniemaniach związanych z funkcjonowaniem i dochodami spółki, a nie na jej rzeczywistym położeniu. Skarżąca podkreśliła, że spółce funkcjonującej od niedawna trudno jest zaistnieć i utrzymać się na rynku, zaś osiągnięte dochody są równoważone wydatkami. Ponadto wskazała, że aby dalej funkcjonować musi otrzymywać pomoc finansową "z zewnątrz". Wpłaty dokonywane na jej konto przez jedynego udziałowca są próbą ratowania spółki i nie można ich kwalifikować jako dodatkowego dochodu.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zażalenie nie jest zasadne.

Zgodnie z treścią art. 199 p.p.s.a. strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Instytucja prawa pomocy w postępowaniu sądowoadministracyjnym, która ma gwarantować możliwość realizacji konstytucyjnego prawa do sądu, wyrażonego w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP, stanowi odstępstwo od zasady ponoszenia kosztów postępowania przez strony. W związku z tym, że w przypadku przyznania prawa pomocy koszty postępowania sądowego pokrywane są z budżetu państwa, korzystanie z tej instytucji powinno mieć miejsce jedynie w wypadkach uzasadnionych szczególnymi okolicznościami, gdy wnioskodawca rzeczywiście nie posiada żadnych lub wystarczających możliwości sfinansowania kosztów postępowania, a przez to nie może zrealizować przysługującego mu prawa do sądu.

W myśl art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym – gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Z treści tego przepisu wynika wprost, że ciężar dowodu co do wykazania okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa na stronie składającej wniosek o przyznanie tego prawa. Takie stanowisko znajduje również oparcie w treści art. 252 § 1 p.p.s.a., zgodnie z którym wniosek o przyznanie prawa pomocy powinien zawierać oświadczenie strony obejmujące dokładne dane o stanie majątkowym i dochodach. Właściwe przedstawienie przez stronę przyczyn uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych oraz dowodów na ich poparcie umożliwia sądowi rozpoznającemu wniosek dokonanie prawidłowej oceny sytuacji majątkowej wnioskodawcy. Strona ma w tym zakresie inicjatywę dowodową, a sąd na podstawie przedstawionych przez stronę dowodów dokonuje oceny, czy wystąpiły przesłanki przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Strona występująca na drogę postępowania sądowego winna mieć świadomość obowiązku ponoszenia kosztów tego postępowania i wnosząc o zwolnienie z tego obowiązku powinna uprawdopodobnić w sposób wiarygodny i rzetelny, że zaistniały przesłanki do uwzględnienia wniosku. Jedynym kryterium oceny wniosku o przyznanie prawa pomocy jest bowiem kryterium finansowe (por. postanowienie NSA z dnia 19.01.2010 r. o sygn. akt I GZ 1/10, dostępne w Internecie pod adresem http://orzeczenia.nsa.gov.pl).

W ocenie NSA, w świetle przedstawionych przez stronę okoliczności należy podzielić stanowisko WSA w W., że spółka nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, gdyż dysponuje wystarczającym majątkiem na ich uiszczenie, tym bardziej wpisu sądowego od skargi, który wynosi w tej sprawie 400 zł.

Z podanych powodów NSA uznał, że zaskarżone postanowienie odpowiada prawu i dlatego w oparciu o treść art. 184 w zw. z art. 197 § 2 p.p.s.a. postanowił jak w sentencji.