II FZ 404/14

Uzasadnienie

W odpowiedzi na wezwanie do uiszczenia wpisu sądowego od skargi, w kwocie 100 zł, G. sp. z. o.o. z siedzibą w K. - zwane dalej "Spółką", złożyło wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu Spółka wskazała, że postępowanie w sprawie jest jednym z kilkuset podobnych, zainicjowanych przed sądami wojewódzkimi na terenie całego kraju. W związku z tym łączne obciążenie Spółki nie ogranicza się jedynie do wysokości jednostkowego wpisu w danej konkretnej sprawie, lecz jest sumą wpisów we wszystkich postępowaniach. Uiszczenie zaś tych kwot przekracza jej zdolności finansowe. W oświadczeniu o majątku i dochodach Spółka podała, że wysokość jej kapitału zakładowego, majątku lub środków finansowych wynosi 1.000.000 zł, a wartość jej środków trwałych 300.155,92 zł. Według bilansu za rok poprzedni (za 2012 r.), Spółka osiągnęła zysk w kwocie 713.731,90 zł. Na rachunku bankowym znajdują się środki w kwocie 180.334,29 zł. Spółka podniosła także, iż w skład jej majątku wchodzą automaty do gier o niskich wygranych, które z uwagi na postanowienia obecnie obowiązującej ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych (Dz. U. Nr 201, poz. 1540, z późn. zm.) nie mają realnej wartości rynkowej.

Sąd pierwszej instancji, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. 2012 r., poz. 270 z późn. zm.) – powoływana dalej jako: "P.p.s.a., odmówił przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym obejmujący zwolnienie od kosztów sądowych.

W niniejszej sprawie okoliczności o jakich mowa w art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a. nie zachodzą, a wniosek Spółki rozpatrywany był z uwzględnieniem konieczności ponoszenia kosztów sądowych we wszystkich sprawach, w których wniesiono skargi do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie na postanowienia w przedmiocie odmowy zawieszenia postępowania w sprawie stwierdzenia i zwrotu nadpłaty w podatku od gier za poszczególne okresy. Wpis do skargi we wszystkich tych sprawach wynosi 100 zł, a zatem inne ewentualne koszty sądowe (np. wpis od skargi kasacyjnej) nie przekroczą również tej kwoty.

W ocenie Sądu, w świetle przedstawionych okoliczności, nie można przyjąć, że Spółka nie jest w stanie ponieść koniecznych kosztów sądowych. Przedmiotem działalności jest działalność związana z grami na automatach i grami na automatach o niskich wygranych. Wynik finansowy Spółki jest dodatni - 713.731,90 zł, Spółka posiada majątek trwały o wartości 300.155,92 zł, przy czym oczywistym jest, że Spółka amortyzuje posiadany majątek, obniżając dochód, tj. redukując w ten sposób kwotę przypadającego do zapłaty podatku. W całkowitym rozliczeniu Spółka rozlicza również wszystkie koszty związane ze swoją działalnością, a co za tym idzie, wynik finansowy nie wskazuje na trudności finansowe. Argument odnośnie tego, że orzeczenie w przedmiocie kosztów sądowych w stosunku do Spółki powinno uwzględniać to, że musi ona mieć możliwość bez opóźnień regulować czynsz za wynajmowane lokale, opłacać serwis i obsługę urządzeń, wypłacać wygrane, podatek od gier, nie jest przekonywujący i nie stanowi przesłanki do zastosowania przywileju wobec Spółki w postaci zwolnienia jej od kosztów sądowych. Sąd pierwszej instancji jeszcze raz podkreślił, że Spółka prowadzi działalność gospodarczą i osiąga znaczne przychody ze sprzedaży, czego dowodem jest powoływany już wynik finansowy. Rozmiary jej działalności są duże, na co wskazuje Spółka (wiele postępowań administracyjnych i sądowoadministracyjnych na terenie całego kraju). Żądając zastosowania tej wyjątkowej instytucji jaką jest prawo pomocy, spółka nie wykazała, że boryka się z problemami finansowymi, nie przedstawiła dowodów na utratę płynności finansowej. Obniżenie dotychczasowych przychodów, na co mogła mieć wpływ zmiana przepisów podatkowych w zakresie podatku od gier, nie może być przesłanką do zwolnienia jej od kosztów sądowych.

Sąd pierwszej instancji zaznaczył, że Spółka uzyskuje bieżące dochody, a według oświadczenia posiada dodatnie saldo na rachunku bankowym przewyższające zdecydowanie należne opłaty sądowe na tym etapie sprawy; zadeklarowany stan rachunku bankowego wynosi 180.334,29 zł, co przeczy sytuacji, w jakiej ustawodawca dopuścił możliwość ubiegania się o przyznanie prawa pomocy takim podmiotom jak spółka. Biorąc zatem pod uwagę możliwości poniesienia opłat przez Spółkę w postępowaniu w konfrontacji z podanymi informacjami o sytuacji finansowej, kwoty kosztów sądowych Sąd uznał jako nie osłabiające jej kondycji finansowej.

W zażaleniu Spółka (reprezentowana przez prezesa zarządu) zarzuciła Sądowi pierwszej instancji naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., poprzez jego błędne zastosowanie polegające na nieuwzględnieniu przy ocenie sytuacji majątkowej Spółki takich okoliczności jak: wielość prowadzonych w całym kraju postępowań, brak możliwości zbycia aktywów Spółki, czy konieczność zachowania środków na realizację bieżących zobowiązań, co skutkowało bezpodstawną odmową przyznania Spółce prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych. Wskazując na powyższe naruszenie, Spółka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku Spółki o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych.

Uzasadniając swoje zażalenie Spółka podniosła, że Sąd pierwszej instancji nie uwzględnił faktu, że działalność Spółki ze swej istoty wymaga posiadania - tylko z pozoru znacznych - zasobów obrotowych. W praktyce bowiem Spółka musi mieć możliwość regulowania na bieżąco i bez opóźnień zobowiązań względem wynajmujących lokale, wypłacania wygranych, opłacania serwisu i obsługi urządzeń. Spółka musi również na bieżąco uiszczać zryczałtowany podatek od gier niezależnie od tego, czy działalność przynosi pozytywny wynik finansowy. Z tego też względu stan rachunku bankowego Spółki, przy uwzględnieniu specyfiki prowadzonej działalności i jej rozmiarów, nie jest wcale wysoki. Błędem jest wywodzenie wniosków o korzystnej sytuacji Spółki z rozmiarów prowadzonej działalności. O sytuacji majątkowej Spółki nie świadczy również wartość bilansowa aktywów takich, jak środki trwałe czy inwestycje. Wartość bilansowa nie odzwierciedla bowiem ich wartości rzeczywistej, a jedynie wartość księgową, która znacząco odbiega od wartości rzeczywistej.

Z uwagi na obecną sytuację prawną automaty o niskich wygranych mają realnie wartość rynkową taką, jak materiały wtórne, które można z nich uzyskać po demontażu, albowiem na rynku brak potencjalnych nabywców tych urządzeń w celu ich dalszej eksploatacji zgodnej z przeznaczeniem. Wykorzystanie tych automatów jako automatów o niskich wygranych, zgodnie z ich konstrukcją i specyfiką, nie będzie możliwe najpóźniej z końcem 2015 r. w związku z wygaśnięciem posiadanych zezwoleń.

W ocenie Spółki, Sąd pierwszej instancji powinien także mieć na względzie fakt, że przedmiotowe postępowanie nie stanowi typowego elementu działalności Spółki i innych spółek działających na rynku automatów o niskich wygranych, a jedynie próbę ochrony przed niedającą się przewidzieć agresywną polityką państwa względem przedsiębiorców branży hazardowej.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Zażalenie Spółki nie zasługuje na uwzględnienie i podlega oddaleniu.

Stosownie do art. 199 P.p.s.a., strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Przyznanie prawa pomocy, jako odstępstwo od tej zasady, będące przerzuceniem kosztów na ogół społeczeństwa, może być zastosowane jedynie w przypadkach wyjątkowych, kiedy strona wykaże w sposób jednoznaczny spełnienie przesłanek określonych w art. 246 P.p.s.a. (postanowienia NSA z dnia 5 grudnia 2013 r., II FZ 1102/13 - dotyczące tożsamej sprawy Spółki; z dnia 13 maja 2010 r., II FZ 185/10; z dnia 19 maja 2010 r., II FZ 156/10).

Oceniając zasadność przyznania wnioskodawcy prawa pomocy w zakresie częściowym na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 P.p.s.a., obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, należy odnieść sytuację majątkową wnioskodawcy do wysokości kosztów, które jest on zobowiązany ponieść. Porównanie takie jest konieczne dla oceny możliwości finansowych partycypowania przez stronę w kosztach postępowania sądowoadministracyjnego na zasadzie wyrażonej w art. 199 P.p.s.a. Prawidłowo w rozpoznawanej sprawie Sąd pierwszej instancji zbadał zatem zasadność przyznania Spółce prawa pomocy w zakresie zwolnienia od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi, analizując sytuację majątkową Spółki, zobrazowaną jej oświadczeniami oraz przedłożonymi do akt sprawy dokumentami źródłowymi.

Naczelny Sąd Administracyjny podziela ocenę Sądu pierwszej instancji, że w świetle tak znacznych przychodów, jakie uzyskuje Spółka, a także wartości jej majątku trwałego, niedopuszczalne byłoby przyjęcie, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy. Spółka nie wykazała, że zmaga się z groźbą niewypłacalności - przedłożone oświadczenie świadczy bowiem o prowadzeniu działalności na dużą skalę, z której uzyskiwane są znaczne przychody. Wszystkie podane wartości wielokrotnie przewyższają wartość wpisu.

Bezzasadny jest podnoszony w zażaleniu przez Spółkę argument o niemożności spieniężenia automatów do gry, bowiem nie stanowią one jedynego majątku Spółki. Spółka może dysponować środkami zebranymi na rachunku bankowym. Nie przedstawiła bowiem dokumentów, które wskazywałyby na ewentualne zajęcie prowadzonego rachunku bankowego, uniemożliwiające swobodne korzystanie ze środków na nim zgromadzonych. Na możliwość poniesienia kosztów postępowań sądowych wskazuje ponadto stan rachunku bankowego Spółki wynoszący 180.334,29 zł.

W rozpoznawanej sprawie trudno przyjąć, uwzględniwszy zasady logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, że Spółka, która dysponuje środkami trwałymi o tak wysokiej wartości, a ponadto dysponuje znacznymi środkami pieniężnymi na rachunku bieżącym, nie jest w stanie partycypować w kosztach zainicjowanego przez siebie postępowania.

Podkreślenia wymaga, że z zażalenia nie wynikają żadne konkretne informacje o aktualnej sytuacji finansowej, a ponadto w zasadzie nie nawiązano w nim do argumentacji Sądu pierwszej instancji.

Nie można zgodzić się ze stanowiskiem Spółki, że o zasadności przyznania jej prawa pomocy przemawia konieczność ponoszenia wydatków na bieżące zobowiązania i wypłaty dywidendy. Odmienna ocena naruszyłaby zasadę sprawiedliwości, która jako ogólna zasada ustrojowa i zasada orzekania sądowego wyrażona została w art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483, z późn. zm.). Uwzględniając tę zasadę, nie można zaakceptować próby ochrony majątku własnego kosztem ogółu społeczeństwa w sytuacji, w której art. 199 P.p.s.a. wyraźnie wskazuje podmiot, który powinien ponieść wskazane tam koszty postępowania sądowego. W ocenie Sądu Odwoławczego, Spółka nie wykazała, iż wydanie takiej kwoty jest w stanie w jakikolwiek sposób zakłócić bieżącą działalność Spółki, stąd też prawidłowo Sąd pierwszej instancji uznał, iż Spółka nie spełnia ustawowych przesłanek dla przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Przepis prawa nie obarczył co do zasady kosztami postępowania sądowoadministracyjnego społeczeństwa, więc działanie w celu uniknięcia obowiązku partycypowania w ww. kosztach dla zabezpieczenia partykularnego interesu gospodarczego godzi w sprawiedliwość społeczną.

Analogiczne stanowisko do przedstawionego wyżej zajął Naczelny Sąd Administracyjny w postanowieniu z dnia 12 marca 2014 r., II FZ 314/14, zapadłym w innej sprawie Spółki. Stanowisko to Sąd rozpoznający niniejsze zażalenie podziela w pełni.

Mając powyższe na uwadze, na podstawie art. 184 w zw. z art. 197 § 2 P.p.s.a., Naczelny Sąd Administracyjny orzekł jak w sentencji.