VII SA/Wa 317/14

Uzasadnienie

Do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie wpłynął na formularzu PPF wniosek W. S. o przyznanie prawa pomocy, w którym wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie radcy prawnego.

Z nadesłanego formularza wniosku o przyznanie prawa pomocy oraz nadesłanych razem z wnioskiem kserokopii dokumentów wynika, że we wspólnym gospodarstwie domowym z wnioskodawcą pozostaje ojciec, matka, żona i czworo dzieci. Ośmioosobowa rodzina utrzymuje się z dochodu uzyskiwanego przez rodziców wnioskodawcy z tytułu emerytur rolniczych oraz zasiłków rodzinnych jakie żona wnioskodawcy otrzymuje na dzieci. Łączny miesięczny dochód ośmioosobowej rodziny wynosi 2507,19 zł. brutto. Wnioskodawca podał, że posiada dom o pow. 200 m2, gospodarstwo rolne o powierzchni 10,8845 ha. Wnioskodawca oświadczył, że innych nieruchomości, oszczędności, zasobów pieniężnych oraz przedmiotów wartościowych nie posiada. Dodał ponadto, że nie posiada żadnych innych źródeł utrzymania, poza wskazanymi w formularzu. Również nikt z domowników nie posiada innych źródeł utrzymania. Gospodarstwo rolne nie przynosi dochodów. Płody rolne są przeznaczane, wg oświadczenia, w całości na żywność dla rodziny. Dochód z gospodarstwa rolnego dla celów podatkowych wg oświadczenia obliczony został w skali miesięcznej w roku 2011 na kwotę 1071,29 zł.

Wnioskodawca dodał, że na energię elektryczną miesięcznie ponosi wydatek około 400 zł., gaz 100-150 zł. W 2013 r. wnioskodawca nie uzyskał żadnego dochodu podlegającego opodatkowaniu. Nie posiada samochodu o wartości pow. 3000 euro. Oświadczył, że ani wnioskodawca, ani nikt z domowników w przeciągu trzech lat nie zbył jakiejkolwiek nieruchomości, a także, że nie prowadzi działów specjalnych produkcji rolnej.

Wnioskodawca zaznaczył, że w 2007 r. zdiagnozowano u niego chorobę, po wypadku samochodowym, naczyniaka trzonu kręgu C7, który powoduje, że wnioskodawcy drętwieją kończyny i zdarzają się zasłabnięcia, zaburzenia równowagi, osłabienie pamięci.

Nie otrzymuje żadnych dopłat unijnych, nie posiada żadnych rachunków bankowych ani lokat dewizowych czy kosztowności. Dodał, że także pozostali członkowie rodziny nie posiadają żadnego majątku oraz kont bankowych poza żoną, która musiała założyć konto ze względu na wymogi Gminnego Ośrodka Pomocy Społecznej do wpłat zasiłków przyznanych dla dzieci. Dodał, że konto to jest wykorzystywane wyłącznie do tego celu.

Wnioskodawca dołączył ponadto kopię decyzji przyznającej zasiłek rodzinny, kopie odcinków emerytur, kopię zaświadczenia z ARiMR, kartę informacyjne ze szpitala, karta informacyjna leczenia, kopie zwolnień lekarskich.

W niniejszej sprawie zważono, co następuje.

Przepisy ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi przewidują możliwość przyznania stronom postępowania prawa pomocy. Prawo pomocy może być przyznane stronie w zakresie całkowitym (art. 245 § 2 p.p.s.a) lub częściowym (art. 245 § 3 p.p.s.a.), przy czym jego przyznanie uzależnione jest od spełnienia przez stronę ustawowo przewidzianych przesłanek. Żądanie zwolnienia od kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego z urzędu jest wnioskiem o przyznanie prawa pomocy w zakresie całkowitym.

Stosownie do treści art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie całkowitym dotyczącym w niniejszej sprawie zwolnienia z kosztów sądowych i ustanowienia radcy prawnego z urzędu następuje, gdy wnioskodawca wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania. Jak wynika z powołanych przepisów ciężar udowodnienia istnienia okoliczności, które mogłyby stanowić podstawę przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie spoczywa na stronie.

Przyjętą regułą jest, iż obowiązkiem stron jest ponoszenie kosztów związanych z udziałem w postępowaniu. Tylko w wyjątkowych przypadkach może być przyznane na wniosek strony prawo pomocy polegające na zwolnieniu z kosztów sądowych bądź ustanowieniu pełnomocnika z urzędu. Obejmuje zatem osoby, które ze względu na niskie dochody i szczególną sytuację życiową, mimo poczynionych oszczędności w wydatkach i przy największej staranności nie mogą ponieść tych kosztów. Strona musi zatem wykazać, że jej sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia poczynienie odstępstwa od tej generalnej zasady.

W przedmiotowej sprawie wnioskodawca nie wykazał, aby jego sytuacja materialna była tak trudna, aby kwalifikowała do przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym. Uznano, że strona posiada środki na opłacenie kosztów sądowych i ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika. W rodzinie wspólny dochód to 2507,19 zł., który nie podlega egzekucji sądowej, czy administracyjnej i jako dochód wolny od jakichkolwiek zajęć jest wypłacany w pełnej wysokości. Strona posiada ponadto prawie 11 hektarowe gospodarstwo rolne z którego się utrzymuje, dom w wielkości 200 m2.

W tym miejscu zaznaczyć trzeba, że posiadanie majątku, w szczególności nieruchomości wyklucza w zasadzie możliwość zwolnienia od kosztów sądowych, a na pewno w zakresie całkowitym. Wszak udzielenie stronie prawa pomocy jest formą dofinansowania jej z budżetu państwa i powinno mieć miejsce tylko w sytuacjach, gdy zdobycie przez stronę środków na koszty postępowania w inny sposób jest rzeczywiście (obiektywnie) niemożliwe. To, że strona korzysta z majątku nieruchomego w sposób nieprzynoszący dochodu, nie zmienia faktu, że może on być wykorzystany jako zabezpieczenie pożyczki czy kredytu, jeśli właścicielowi brakuje pieniędzy na koszty postępowania. Także strona, która dysponuje wolnymi od obciążeń składnikami majątku, takimi jak gospodarstwo rolne jest w stanie bez pomocy państwa pokryć wydatki związane ze swym udziałem w sprawie (por. J. P. Tarno Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2010, s. 571., tak też NSA w uzasadnieniu postanowienia z dnia 26 września 2012 r., sygn. akt I OZ 704/12, wydanego po rozpatrzeniu zażalenia J. S. na postanowienie WSA w Warszawie odmawiające przyznania prawa pomocy).

Z oświadczenia wnioskodawcy wynika, że jest osobą chorą i nie może wykonywać ciężkiej pracy. Załączone do wniosku kserokopie badań świadczą jednak jedynie o tym, że wnioskodawca cierpi na pewne dolegliwości zdrowotne, leczy się i rehabilituje. W stosunku do W. S., jak również w stosunku do jego żony nie zostały wydane orzeczenia o całkowitej, czy też częściowej niezdolności do pracy. Wnioskodawca załączył kopie zaświadczeń o stanie zdrowia, które w większości są sprzed kilku lat, jednakże z ostatniego z dnia 12 marca 2014 r. wynika, że wnioskodawca może chodzić. Wskazuje to, że wnioskodawca w trakcie zwolnienia nie był obłożnie chory. Należy również zauważyć, że w żadnym z pism i załączników strona nie wskazała w jakiej wysokości za okres zwolnienia pobrała zasiłek chorobowy.

Wnioskodawca wskazał, że płody rolne są w całości przeznaczane na zaspokojenie potrzeb rodziny, a gospodarstwo rolne nie przynosi dochodów. Trudno jednak przyjąć, że oświadczenie to jest do końca wiarygodne i wnioskodawca nie sprzedaje chociażby części plonów. Nawet jednak, gdyby prowadzone przez wnioskodawcę gospodarstwo rolne nie przynosiło dochodów, to brak jest przeszkody do poszukiwania przez wnioskodawcę, lub jego małżonkę innych źródeł zarobkowania. Posiadanie majątku, w szczególności nieruchomości, jak wyżej zaznaczono, w zasadzie wyłącza możliwość przyznania prawa pomocy. Gospodarstwem rolnym można rozporządzać w sposób przynoszący dochody, np. wykorzystywać w produkcji rolnej, jak również wydzierżawić, czy też obciążyć. Niewykorzystywanie posiadanego majątku, w sytuacji gdy obiektywnie jest to możliwe, należy ocenić jako świadome pozbawianie się środków koniecznych do zaspokajania potrzeb swoich i rodziny ale i do prowadzenia spraw sądowych (por. postanowienie WSA w Szczecinie z dnia 12 lipca 2012 r., sygn. akt I SA/Sz 428/12).

Zwolnienie z obowiązku uiszczenia opłat sądowych byłoby usprawiedliwione w sytuacji, w której strona nie byłaby w stanie ponieść jakichkolwiek opłat czy wydatków związanych z postępowaniem sądowoadministracyjnym. W orzecznictwie i doktrynie wskazuje się, że całkowite zwolnienie od kosztów sądowych jest możliwe wyjątkowo w przypadku osób żyjących w ubóstwie, które są pozbawione środków do życia, a pozyskanie przez nie kwot na sfinansowanie kosztów udziału w sporze sądowym jest obiektywnie niemożliwe (por. M. Niezgódka - Medek [w:] B. Dauter, B. Gruszczyński, A. Kabat, M. Niezgódka - Medek, Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz., Warszawa 2009, str. 696 i n. i powołane tam orzeczenia). W ocenie orzekającego, w sprawie niniejszej taka sytuacja nie ma miejsca. Należy bowiem mieć na uwadze, że skarżący i osoby z nim wspólnie zamieszkujące uzyskują stały dochód miesięczny w łącznej kwocie 2.507,19 złotych. Ponadto, jak wynika z oświadczenia korzystają z plonów, jakie przynosi gospodarstwo rolne. Więc w sytuacji, w jakiej znajduje się W. S., który jest właścicielem gospodarstwa rolnego o powierzchni 10,8845 ha, uznano, że wnioskodawca nie wykazał, że nie jest w stanie własnym staraniem ponieść kosztów postępowania w sprawie. Wnioskodawca i jego rodzina nie należą do osób rzeczywiście ubogich, które ze względu na okoliczności życiowe pozbawione są środków do życia bądź środki te są bardzo ograniczone i zaspakajają tylko podstawowe potrzeby życiowe, a w związku z tym pozyskanie przez skarżącego środków na pokrycie kosztów sądowych jest obiektywnie możliwe.

Dostępność do sądu wymaga z natury rzeczy posiadania środków finansowych. Oznacza to, że w ramach planowania wydatków strona przewidując realizację swoich praw przed sądem, powinna uwzględnić także konieczność posiadania środków na prowadzenia spraw sądowych

Z powyższych względów, na podstawie art. 246 § 1 pkt 1 w związku z art. 258 § 2 pkt 7 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi orzeczono jak w sentencji postanowienia.