I SA/Wr 2392/13

Uzasadnienie

Skarżąca spółka, prowadząca działalność w branży gier losowych i zakładów wzajemnych, wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych. Uzasadniała, że sytuacja prawna po wejściu w życie, z dniem 1 stycznia 2010 r., ustawy o grach hazardowych zmieniła całkowicie warunki prowadzenia tej działalności. Spółka może kontynuować działalność tylko w oparciu o zezwolenia uzyskane przed 1 stycznia 2010 r. Obecnie obowiązujące przepisy nie pozwalają na uzyskanie nowych zezwoleń na działalność

w zakresie automatów o niskich wygranych. Jeśli zaś nie nastąpi zmiana przepisów, działalność spółki zakończy się najpóźniej w 2015 r. Strona wskazała, że powyższa zmiana przepisów doprowadziła przedsiębiorstwo do zapaści finansowej, z powodu poniesienia znacznych nakładów na rozwój działalności i krótkiego trybu wprowadzenia nowelizacji ustawy w życie. Natomiast brak w ustawie zapisu o działalności na automatach o niskich wygranych spowodował, że posiadane przez spółkę automaty, które nabyła ona w znacznej ilości, stały się bezwartościowe. W rezultacie też przychody spółki znacząco zmalały w stosunku do lat 2009 i 2010, a drastyczna podwyżka podatku od gier spowodowała, że środki wpływające do spółki przeznaczone są na regulowanie danin publicznoprawnych. Strona eksploatuje obecnie 200 automatów, to jest 7% automatów funkcjonujących do 31 grudnia 2009 r. W konsekwencji brak jest środków na bieżącą działalność. Łączna kwota miesięcznych wydatków przekracza znacznie wartość środków na rachunku bankowym. Natomiast środki trwałe to głównie ww. automaty do gier o niskich wygranych, których nie da się zbyć w Polsce ani za granicą. Zgodnie z oświadczeniem o majątku i dochodach, wysokość kapitału zakładowego lub środków finansowych spółki wynosi [...] zł, wartość środków trwałych [...] zł, a wysokość straty za ostatni rok obrotowy, tj. 2012 r., [...] zł. Stan kont na dwóch rachunkach bankowych na koniec miesiąca poprzedzającego złożenie wniosku wynosił [...] zł. Oba rachunki są zajęte w postępowaniu zabezpieczającym do wysokości [...] zł. Na wezwanie referendarza sądowego, przedłożone zostały dokumenty potwierdzające liczne zobowiązania egzekwowane w administracyjnych i sądowych postępowaniach egzekucyjnych oraz wydruki z dwóch rachunków bankowych za okres od października do grudnia 2013 r. Na wydrukach odnotowane są opłaty za prowadzenie rachunku, wpłaty z NZOZ z tytułu "zapłat" oraz przelewy na rzecz komornika. Ponadto przedłożono sprawozdania finansów za rok 2012, bilans oraz rachunek zysków i strat za 2012 r. i 2013 r. Wynika z nich, że za 2012 r. przychody netto spółki wyniosły [...] zł zaś strata [...] zł. Fundusz własny wynosi [...] zł, zobowiązania krótkoterminowe [...] zł, a należności krótkoterminowe [...] zł. W 2013 r. strona odnotowała przychód w kwocie [...] zł i stratę netto [...] zł. Postanowieniem z dnia 3 marca 2014 r. referendarz sądowy odmówił przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W sprzeciwie od wymienionego postanowienia skarżąca spółka (reprezentowana przez pełnomocnika procesowego) wniosła o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie z obowiązku uiszczenia wpisu sądowego od skargi, zarzucając błędną ocenę przez referendarza sądowego sytuacji majątkowo-finansowej spółki. W uzasadnieniu sprzeciwu spółka wyjaśniła, że jej wielomilionowe obroty mają tak dużą wartość jedynie w ujęciu księgowym, a nie w realnym wymiarze wpływów do spółki. Kwota ta stanowi bowiem sumę wszystkich wpłat do automatów do gier eksploatowanych przez spółkę w całym kraju. Przy czym wartość wpływów musi zostać skorygowana o podatek od gier w wysokości ok. [...] zł, koszty związane z eksploatacją urządzeń do gier (w tym czynsze najmu powierzchni pod urządzenia oraz koszty bieżącego serwisu i obsługi automatów) oraz o koszty bieżącej obsługi administracyjnej (pensje i ich pochodne, itp.). Pozostała po odliczeniach kwota podlega natomiast zajęciu z tytułu zabezpieczenia egzekucyjnego. W ocenie spółki, w tak ukształtowanej sytuacji, nie jest ona w stanie zgromadzić żadnych rezerw finansowych na uiszczenie wpisów sądowych, nie tylko w przedmiotowej sprawie, lecz w wielu innych sprawach prowadzonych równolegle w sądach administracyjnych na terenie całego kraju (w łącznej kwocie zbliżającej się do 300.000 zł). Potwierdzeniem tej trudnej sytuacji finansowej jest ogłoszenie w dniu [...] lutego 2014 r. przez Sąd Rejonowy dla K. (sygn. akt [...]) upadłości spółki z możliwością zawarcia układu. Do sprzeciwu pełnomocnik załączył kserokopię postanowienia sądu upadłościowego. Jako znane z urzędu wskazać należy, że spółka na dzień wydania niniejszego postanowienia zobligowana jest do uiszczenia wpisów od skarg w osiemdziesięciu czterech sprawach o sygn. I SA/Wr 923-925/13, I SA/Wr 935-937/13, I SA/Wr 941-943/13, I SA/Wr 950-952/13, I SA/Wr 1261-1266/13, I SA/Wr 1270-1272/13, I SA/Wr 1636-1659/13, I SA/Wr 1663-1668/13 oraz I SA/Wr 2383-2415/13 w łącznej wysokości 67.177 zł.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje.

Wniosek strony o przyznanie prawa pomocy nie zasługiwał na uwzględnienie.

Stosownie do brzmienia art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 270 ze zm., dalej: u.p.p.s.a.), w przypadku osób prawnych i innych jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej prawo pomocy może być przyznane w zakresie częściowym, gdy osoba ta wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Regulacja ta musi być odczytywana w kontekście treści art. 199 u.p.p.s.a., zgodnie z którym strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Bezspornym jest, że zwolnienie od kosztów sądowych stanowi wyjątek od reguły wykonania tego obowiązku. Przesłanki przyznania prawa pomocy nie mogą więc być interpretowane rozszerzająco, a zwolnienie strony z ponoszenia kosztów postępowania sądowego winno nastąpić w sytuacjach wyjątkowych.

Osoba prawna wnioskująca o udzielenie prawa pomocy jest obowiązana wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także, że ich nie posiada, mimo że podjęła wszelkie niezbędne działania, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków. Ponadto ciężar dowodu co do wykazania przesłanek uzasadniających przyznanie prawa pomocy spoczywa każdorazowo na wnioskodawcy.

Udzielenie stronie prawa pomocy w postępowaniu przed sądem administracyjnym jest formą dofinansowania z budżetu państwa. Powinno się więc sprowadzać do przypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w postępowaniu sądowym jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe. Trzeba wskazać, że ocena możliwości płatniczych w przypadku osób prawnych sprowadza się wyłącznie do ustalenia, czy strona dysponuje środkami finansowymi wystarczającymi na opłacenie kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie.

Zdaniem Sądu, konieczność opłacenia kosztów sądowych w niniejszej sprawie, nawet przy uwzględnieniu tego obowiązku jednocześnie we wszystkich sprawach zawisłych przed tutejszym Sądem, nie wpłynie znacząco na działalność strony skarżącej. Przy czym wyjaśnić trzeba, że dla oceny możliwość płatniczych wnioskodawcy istotna jest tutaj kwota wpisów od skarg, gdyż w postępowaniu przed sądami administracyjnymi jest to zwykle najwyższy koszt sądowy.

Wskazać należy, że pomimo znacznego obniżenia przychodu spółki w 2013 r. (w porównaniu z rokiem poprzednim), nadal prowadzi ona działalność na dużą skalę. Z przedłożonych dokumentów wynika, że spółka w 2012 r. osiągnęła przychód w wysokości ponad [...] zł, ponosząc stratę, która nie wyniosła nawet 1% wartości przychodu. Natomiast w 2013 r. przychód spółki ukształtował się na poziomie ponad [...] zł, przy czym strona odnotowała stratę o wartości ponad [...] zł.

Należy podkreślić, że w przypadku przedsiębiorców miarodajną dla oceny zdolności płatniczych podmiotu nie jest kategoria "dochodu", lecz "przychodu", gdyż istnieją legalne instrumenty podatkowe pozwalające na równoważenie kosztów i przychodów tak, by w końcowym rozliczeniu minimalizować bądź w ogóle eliminować obciążenia podatkowe. Strata jest wyłącznie wynikiem bilansowym i nie stanowi automatycznie o braku środków finansowych. Jej powstanie nie oznacza więc jeszcze utraty płynności finansowej (zob. postanowienia NSA: z 5 września 2013 r., II OZ 707/13; z 25 września 2012 r., I GZ 228/12; wszystkie CBOSA - orzeczenia.nsa.gov.pl).

Zauważyć też trzeba, że zestawienie danych z zeznań podatkowych z danymi historii rachunku bankowego wskazuje, iż spółka prowadzi działalność z pominięciem tego rachunku. Co za tym idzie, okoliczność na którą się powołuje - prowadzenie postępowania egzekucyjnego, w którym zajęty został rachunek bankowy - pozostaje bez znaczenia dla oceny jej możliwości płatniczych. Natomiast sam fakt obciążenia komorniczego rachunków bankowych strony nie jest wystarczający dla uznania, że strona spełnia przesłanki do przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie (postanowienie NSA z 9 kwietnia 2009 r., I FZ 66/09, CBOSA - orzeczenia.nsa.gov.pl).

Tutejszy Sąd zbadał również, czy ogłoszenie upadłości z możliwością zawarcia układu ma wpływ na sytuację finansową spółki. Zdaniem Sądu, ogłoszenie upadłości nie powoduje automatycznego zwolnienia strony od ponoszenia kosztów sądowych. Zgodnie z art. 10 w związku z art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. - Prawo upadłościowe i naprawcze (tekst jednolity Dz. U. z 2012 r., poz. 1112 ze zm., dalej: u.p.u.n.) przesłanką ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika rozumiana jako niewykonywanie swoich wymagalnych zobowiązań pieniężnych. W doktrynie wskazuje się, że dla określenia, czy dłużnik jest niewypłacalny, nieistotne jest, czy nie wykonuje wszystkich zobowiązań pieniężnych, czy też tylko niektórych z nich. Nieistotny jest też rozmiar niewykonywanych przez dłużnika zobowiązań. Tak rozumiana "niewypłacalność" nie jest więc tożsama z brakiem środków na dalsze funkcjonowanie przedsiębiorstwa upadłego. Dla określenia stanu niewypłacalności bez znaczenia są przyczyny niewykonywania zobowiązań. Nawet niewykonywanie zobowiązań o niewielkiej wartości oznacza niewypłacalność dłużnika w rozumieniu art. 11 u.p.u.n.

Wyjaśnić także należy, że postępowanie upadłościowe jest tak naprawdę specyficznym postępowaniem egzekucyjnym o charakterze ogólnym, w którym wierzyciele wspólnie dochodzą roszczeń wobec jednego dłużnika. Celem tego postępowania jest więc zaspokojenie wierzycieli w jak największym stopniu. Sama ustawa przewiduje możliwość zawarcia układu z wierzycielami, jeżeli istnieje prawdopodobieństwo, że zostaną oni w taki sposób zaspokojeni w wyższym stopniu (art. 14 ust. 1 u.p.u.n.). W konsekwencji, ogłoszenie upadłości układowej nie jest równoznaczne z zakończeniem prowadzenia dalszej działalności gospodarczej przez niewypłacalnego dłużnika. Z tego względu, w niniejszej sprawie trudno się zgodzić

z tezą strony, że istnieje ryzyko likwidacji spółki, zwłaszcza gdy układ nie został jeszcze zawarty. Dodać należy, że pełnomocnik spółki przedłożył jedynie sentencję postanowienia o ogłoszenia upadłości. Sąd nie był więc w stanie zbadać, jakie były podstawy ogłoszenia upadłości oraz jakie wierzytelności wskazano.

Zdaniem Sądu, ocena sytuacji skarżącej spółki w powiązaniu z przedłożoną dokumentacją, nie daje podstawy do uznania, że spełnia ona przesłanki do przyznania jej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W przedmiotowej sprawie strona ma bowiem możliwość zgromadzenia odpowiednich środków.

Na marginesie warto zwrócić uwagę na to, że upadłość skarżącej spółki została ogłoszona na wniosek B sp. z o.o. S.K.A. z siedzibą w K. Z informacji posiadanych przez tutejszy Sąd z urzędu wynika, że ww. spółki są powiązane ze sobą osobowo.

W tych okolicznościach, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 u.p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.