I GZ 47/14

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w G. postanowieniem z dnia 10 stycznia 2014 r., wydanym w sprawie ze skargi M. W. na postanowienie Dyrektora Izby Celnej w K. z dnia [...] grudnia 2012 r. w przedmiocie podatku akcyzowego, rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy obejmujący zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie profesjonalnego pełnomocnika, umorzył postępowanie w zakresie zainicjowanym wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych, w pozostałym zakresie odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy.

W uzasadnieniu Sąd I instancji wskazał, że postanowieniem z dnia 31 maja 2013 r. skarżący zwolniony został z obowiązku uiszczania kosztów sądowych. W ustawowym terminie do wniesienia skargi kasacyjnej, skarżący złożył ponownie wniosek o przyznanie mu prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych oraz ustanowienia radcy prawnego ewentualnie doradcy podatkowego.

Sąd I instancji odnosząc się do żądania zwolnienia skarżącego od kosztów sądowych stwierdził, że wobec faktu udzielenia tego prawa skarżącemu prawomocnym postanowieniem z dnia 31 maja 2013 r. ponowny wniosek w tym zakresie był bezprzedmiotowy. Wobec tego postępowanie w przedmiocie prawa pomocy obejmującego zwolnienie skarżącego od kosztów sądowych należało umorzyć na podstawie art. 161 § 1 pkt 3 i § 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jedn. Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej: p.p.s.a.).

Odnosząc się do wniosku skarżącego w zakresie ustanowienia dla niego profesjonalnego pełnomocnika, Sąd I instancji wskazał, że podlegał on rozpoznaniu na zasadach ogólnych, wobec czego wnioskodawca miał obowiązek wykazania zasadności swojego żądania oraz uprawdopodobnienia i uzupełnienia danych złożonych na urzędowym formularzu. Stwierdził, że skarżący we wniosku ograniczył się jedynie do stwierdzenia, że jego sytuacja materialna od czasu złożenia pierwszego wniosku o przyznanie prawa pomocy nie zmieniła się. Wskazał również, że danych co do swojej sytuacji materialnej skarżący nie uzupełnił pomimo wezwania go do przedłożenia dokumentów mających zobrazować jego aktualną sytuację materialną. W ocenie Sądu I instancji, skarżący powołując się w ponownym wniosku o przyznanie mu prawa pomocy na okoliczność braku zmiany sytuacji materialnej powinien wykazać poprzez nadesłanie odpowiednich dokumentów, że istotnie sytuacja ta nie ulegała zmianie. Takie oświadczenie skarżącego, było w ocenie Sądu I instancji niewystarczające do merytorycznego rozpoznania kolejnego wniosku oraz dokonania oceny spełnienia przez niego ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Zażaleniem M. W. zaskarżył postanowienie Sądu I instancji w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy przez ustanowienie pełnomocnika, wskazując, że od maja 2013 r. jego sytuacja nie uległa zmianie zaś swój wniosek opiera na postanowieniu z dnia 31 maja 2013 r.

Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zażalenie nie znajduje usprawiedliwionych podstaw.

Mając na uwadze dotychczasowy przebieg postępowania w przedmiocie przyznania prawa pomocy skarżącemu, stwierdzić należy, że przedmiotem kontroli Naczelnego Sądu Administracyjnego jest prawidłowość rozstrzygnięcia Sądu I instancji w zakresie w jakim Sąd ten odmówił skarżącemu przyznania prawa pomocy poprzez ustanowienie dla niego profesjonalnego pełnomocnika w osobie radcy prawnego lub doradcy podatkowego.

Ubocznie zauważyć należy, że Sąd I instancji prawidłowo umorzył postępowanie w przedmiocie prawa pomocy w zakresie zwolnienia skarżącego od kosztów sądowych, wobec faktu, iż skarżący mocą prawomocnego postanowienia z dnia 31 maja 2013 r. uzyskał to prawo w zakresie zwolnienia z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych, co czyniło bezprzedmiotowym ponowne orzekanie w tym samym przedmiocie i zakresie.

Odnosząc się do kwestii odmowy ustanowienia dla skarżącego profesjonalnego pełnomocnika z urzędu stwierdzić należy, że podstawę jego ceny stanowiły przesłanki określone w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. Ocena wniosku, co wynika z treści uzasadnienia i powołanych w nim przepisów, dokonana została przez Sąd I instancji w oparciu o przesłanki z art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. dotyczące przyznania prawa pomocy w zakresie całkowitym, co jednak nie podważa prawidłowości zaskarżonego postanowienia.

Zgodnie z art. 245 § 3 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo od wydatków albo opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Przesłanki udzielenia prawa pomocy w opisanym zakresie określone zostały w art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., który stanowi, że prawo pomocy osobie fizycznej może być przyznane w zakresie częściowym, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego siebie i rodziny. Domagając się ustanowienia profesjonalnego pełnomocnika rzeczą strony wnoszącej o udzielenie prawa pomocy w tym zakresie jest wykazanie, że nie jest ona w stanie ponieść kosztów związanych z reprezentowaniem jej interesów przez pełnomocnika ustanowionego z wyboru.

W sytuacji jak w tej sprawie, gdy skarżącemu udzielono prawa pomocy w zakresie całkowitym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych, a więc w zakresie szerszym niż określony w art. 245 § 3 p.p.s.a., istotnym było porównanie stanu materialnego strony celem dokonania oceny wystąpienia przesłanek określonych w przywołanym art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., w szczególności gdy oba wnioski w przedmiocie prawa pomocy dzielił ponad półroczny odstęp czasu. Trafnie w tym zakresie Sąd I instancji zauważył, że w okresie dzielącym wydanie postanowienia o udzielenia skarżącemu prawa pomocy i złożenie kolejnego wniosku, sytuacja materialna wnioskodawcy mogła ulec zmianie. Nie było wystarczające dla oceny tej sytuacji, niepoparte jakimikolwiek dokumentami, samo oświadczenie skarżącego, że jego sytuacja materialna od dnia 31 maja 2013 r. nie uległa zmianie. Skarżący składając kolejny wniosek w przedmiocie prawa pomocy zobligowany był bowiem, tak na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 jaki art. 246 § 1 pkt 1 p.p.s.a. do wykazania, że nie jest w stanie ponieść, odpowiednio do powołanych przepisów, pełnych bądź jakichkolwiek kosztów postępowania. Poprzedni wniosek mógł posłużyć do porównania jego stanu majątkowego, dochodów i stanu rodzinnego, nie mógł natomiast posłużyć jako podstawa kolejnego wniosku mająca uzasadnić żądanie udzielenia prawa pomocy. Uchylenie się skarżącego od tego obowiązku, szczególnie, że w toku postępowania był on wzywany do przedłożenia dokumentów mających zobrazować jego aktualną sytuację materialną (wezwanie z dnia 20 listopada 2013 r.), uniemożliwiło Sądowi I instancji dokonanie oceny spełnienia przez skarżącego przesłanek do przyznania mu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. W takim stanie sprawy Sąd I instancji słusznie stwierdził, że nie było podstaw do uwzględnienia wniosku skarżącego.

Mając powyższe na uwadze Naczelny Sąd Administracyjny w oparciu o art. 184 w zw. z art. 197 § 1 i 2 p.p.s.a., postanowił jak w sentencji.