I SA/Ol 768/13

Uzasadnienie

Spółka A., reprezentowana przez radcę prawnego G.D., złożyła formularz wniosku o przyznanie prawa pomocy osobie prawnej w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Argumentując wniosek Spółka wskazała, że znajduje się obecnie w trudnej sytuacji finansowej, w której nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych. W ubiegłym roku podatkowym poniosła stratę w wysokości 2.494.682,97 zł. Podniosła, iż w wyniku wprowadzenia nowych przepisów w przedmiocie podatku od gier spółka zapłaciła o 277,8 % podatku więcej niż na poprzednich zasadach, co odbiło się na kondycji finansowej spółki. Spółka podejmuje próby zrównoważenia kosztów zwiększonych należności podatkowych, obniżając koszty funkcjonowania firmy z kwoty 42.548.449,58 zł w 2009r do 29.590.804,36 zł w 2010r. Podniosła, iż powodem trudnej sytuacji jest również wstrzymanie wydawania nowych zezwoleń na prowadzenie działalności w jej branży, wygasanie i przedłużanie posiadanych zezwoleń. Wskazała, że w 2012r. wygasły i nie zostały przedłużone zezwolenia na prowadzenie działalności w łącznej liczbie 377 punktów gier. W 2013r. spółce wygaśnie zezwolenie na prowadzenie działalności w 178 punktach gier. O pogarszającej się kondycji świadczy również ilość posiadanych punktów gier w roku 2009 spółka prowadziła działalność w 606 punktach gier, natomiast w 2010r. już tylko w 179. Na koniec maja 2011r. odnotowano dalszy spadek i działalność prowadzona jest tylko w 154 punktach.

Z formularza wniosku PPPr. wynika, że kapitał zakładowy Spółki wynosi 2.336.820,00 zł, wartość środków trwałych wnioskodawcy wg bilansu za ostatni rok wynosi 4.167.575,15 zł, natomiast wysokość straty za ostatni rok obrotowy według bilansu skarżąca określiła na kwotę – 2.494.682,97 zł. Na koncie Spółki znajdują się środki w wysokości 5.236,23 zł. Do złożonego wniosku skarżąca dołączyła wyciąg z rachunku bankowego prowadzonego w Banku S. z saldem na dzień 27.11.2013r. Ponadto przedłożono bilans na dzień 31.12.2012, rachunek zysków i strat za okres 01.01.2012 r. do 31.12.2012r. Z dokumentów tych wynika, że strona w 2012 r. uzyskała przychody netto ze sprzedaży o wartości 16.451.170,26 zł, odnotowując stratę w kwocie 2.494.682,97 zł. Ogólnie strata z lat poprzednich wyniosła 3.991.756,65 zł. Na dzień 31 grudnia 2012 r. jej kapitał własny wynosił 7.444.397,81 zł. i dysponowała środkami pieniężnymi w kasie i na rachunkach w wysokości 1.145.748,71 zł.

Referendarz sądowy Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie postanowieniem z 22 stycznia 2014r., odmówił Skarżącej przyznania prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Pismem z dnia 3 lutego 2014 r. Skarżąca wniosła sprzeciw od powyższego postanowienia.

Zarzuciła naruszenie prawa materialnego, w szczególności art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. z 2012 r., poz. 270 ze zm.) – dalej: "p.p.s.a.", przez uznanie, że nie zostały spełnione przesłanki zwolnienia od kosztów sądowych i odmowę udzielenia tego zwolnienia w jakiejkolwiek części. Skarżąca podkreśliła, że posiadany przez nią majątek nie może zostać spieniężony, ponieważ w przeważającej części stanowią go automaty do gier o niskich wygranych, które w wyniku wprowadzenia nowych przepisów ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych mogą być eksploatowane jedynie do czasu wygaśnięcia udzielonej licencji. Ponieważ nowe licencje nie będą wydawane, ewentualni nabywcy nie mogliby eksploatować zakupionych automatów, w związku z czym popyt na ten składnik majątku Skarżącej jest obecnie zerowy. Skarżąca podkreśliła ponadto, że sprzedaż majątku nieruchomego miałaby charakter nieodwracalny. Na poparcie swojego stanowiska powołała się na postanowienia Naczelnego Sądu Administracyjnego: z dnia 6 czerwca 2008 r. I GSK 1202/07 oraz z 30 czerwca 2010 r. sygn. akt I GZ 193/10. Podkreśliła, że należy w sposób indywidualny oceniać przede wszystkim realne, a nie jedynie hipotetyczne, możliwości poniesienia przez stronę opłat sądowych.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Olsztynie, zważył co następuje:

Zgodnie z art. 260 zdanie pierwsze p.p.s.a., w razie wniesienia sprzeciwu, który nie został odrzucony, postanowienie przeciwko któremu został on wniesiony, traci moc, a sprawa będąca przedmiotem sprzeciwu podlega rozpoznaniu przez Sąd na posiedzeniu niejawnym. Celem instytucji "prawa pomocy" jest zapewnienie realizacji prawa do sądu stronie, która ze względu na dochody, stan majątkowy nie może ponieść kosztów związanych ze swym udziałem w sprawie. Przyznanie prawa pomocy uzależnione jest od spełnienia przesłanek określonych w art. 246 p.p.s.a. Zgodnie z § 2 tego artykułu osoba prawna może domagać się przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania. Stosownie do art. 245 § 3 p.p.s.a. prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Zasadą postępowania przed sądami administracyjnymi jest ponoszenie przez strony kosztów postępowania związanych z udziałem w sprawie. Zgodnie z art. 246 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a. osobie prawnej, a także innej jednostce organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej, prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym bądź częściowym, gdy wykaże, że nie ma jakichkolwiek środków na poniesienie kosztów postępowania czy też dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania.

Zgodnie z treścią wyżej wskazanych przepisów to na stronie spoczywa obowiązek udowodnienia zaistnienia okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy w określonym zakresie. Osoba prawna (jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej) obowiązana jest wykazać nie tylko, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania, ale także że nie ma ich, mimo iż podjęła wszelkie niezbędne środki, aby zdobyć fundusze na pokrycie tych wydatków. W szczególności zapobiegliwości i przezorności w tym zakresie należy wymagać od osób toczących spory sądowe w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, która ze swej istoty wiąże się z ryzykiem ponoszenia wszystkich związanych z nią konsekwencji, w tym kosztów także sądowych (por. postanowienie NSA z dnia 06.10.2004r., sygn. akt GZ 61/04, GZ 64/04, publ. CBOiS).

Prawo pomocy jest formą dofinansowania strony postępowania sądowego z budżetu państwa i przez to zwolnienie z obowiązku ponoszenia kosztów postępowania powinno sprowadzać się do wypadków, w których zdobycie przez stronę środków na sfinansowanie udziału w takim postępowaniu jest rzeczywiście, obiektywnie niemożliwe (postanowienie NSA z 6 października 2004r., sygn. akt GZ 71/04, ONSA 2005, Nr 1, poz. 8). Wskazać również należy, że zgodnie z art. 84 Konstytucji RP każdy na obowiązek świadczenia ciężarów i świadczeń publicznych, do których zalicza się daniny publiczne w postaci kosztów sądowych. Zwolnienie od tego rodzaju danin stanowi więc odstępstwo od konstytucyjnej zasady ich powszechnego i równego ponoszenia. Dlatego winno być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli (vide: postanowienie NSA z dnia 10.01.2005r., sygn. akt FZ 478/04, publ. CBOiS).W niniejszej sprawie Spółka złożyła wniosek o przyznania prawa pomocy w zakresie częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Oceniając sytuację finansową na podstawie złożonych przez Spółkę oświadczeń i dokumentów źródłowych, należy stwierdzić, iż skarżąca nie wykazała, że spełnia przesłanki warunkujące przyznanie prawa pomocy we wnioskowanym zakresie.

Przede wszystkim stwierdzić należy, że skarżąca prowadzi działalność gospodarczą o dużych rozmiarach i posiada znaczny majątek. Z przedłożonych dokumentów księgowych wynika, iż przychody netto z prowadzonej przez Spółkę działalności gospodarczej za 2012 r. wyniosły 16.451.170,26 zł przy kosztach uzyskania przychodów w kwocie 18.891.424,41 zł. Skarżąca poniosła także w 2012r. stratę w wysokości 2.494.682,97 zł. Zauważyć jednakże należy, że do kosztów działalności w tym okresie zaliczono m.in. koszty z tytułu amortyzacji, które wyniosły 2.027.607,58 zł. Uwzględniając, iż amortyzacja jest kosztem niepieniężnym, gdyż nie pociąga za sobą wydatków w danym okresie, należy stwierdzić, iż rzeczywiste koszty, które Spółka poniosła w 2012 r. wynosiły 16.863.816,83 zł. Stwierdzić zatem należy, iż wykazana strata była jedynie wynikiem bilansowym nadwyżek kosztów nad przychodami, mającym wpływ na rozliczenia podatkowe. Powyższe nie oznacza automatycznie braku rzeczywistych środków finansowych. Tym samym wykazanie straty nie oznacza jeszcze utraty możliwości płatniczych, zwłaszcza że analiza dokumentów księgowych spółki prowadzi do odmiennych wniosków (por. w tej kwestii postanowienie NSA z dnia 9 marca 2011 r., sygn. akt II FZ 43/11, publ. CBOiS).

Za uwzględnieniem twierdzeń strony o jej trudnej sytuacji finansowej nie przemawiały także dane wynikające z bilansu, z których wynikało, że Spółka posiadała na koniec 2011r. środki trwałe o wartości 6.315.601,50 zł, zaś na koniec 2012r. o wartości 4.167.575,15 zł. Spadek wartości środków trwałych zapewne spowodowany jest dokonanym odpisem amortyzacyjnym, a zatem ma charakter niepieniężny. Spółka posiada nadal majątek o znacznej wartości. Podkreślić przy tym należy, że z bilansu za rok 2012 wynika, że w skład środków trwałych wchodzą grunty, budynki i lokale, środki transportu, urządzenia techniczne i maszyny, inne środki trwałe oraz środki trwałe w budowie. Nie sposób zatem przyjąć, że spółka która dokonuje inwestycji i to na milionowe wartości, a mianowicie zainwestowała w budowę środków trwałych kwotę 3.135.764,65 zł, wymaga pomocy ze strony Skarbu Państwa w postaci zwolnienia jej od części kosztów sądowych. Dlatego też zgodzić należy się z poglądem, iż spółka dysponująca wciąż majątkiem, którego wartość wielokrotnie przewyższa wysokość wpisu, nie mieści się w hipotezie art. 246 § 2 pkt 1 i 2 p.p.s.a. (por. postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 19 listopada 2004r., FZ 463/04, publ. CBOiS).

Biorąc również pod uwagę wysokość wszystkich strat za lata ubiegłe tj. 3.991.756,65 zł, nie można stwierdzić, iż sytuacja spółki jest rzeczywiście trudna bądź zagrożona. Wysokość strat z lat ubiegłych w porównaniu z kapitałem własnym spółki oraz środkami jakimi Spółka corocznie obraca, nie stanowi znacznej wartości i nie wpływa diametralnie na jej sytuację finansową.

Ponadto dodać należy, iż podmiot działający w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może pokryć koszty sądowe przez zażądanie dopłat od wspólników. Nie ma przeciwwskazań, aby środki pieniężne konieczne na uiszczenie kosztów sądowych czy ich części pochodziły z dopłat od wspólników. Aktualne na gruncie przedmiotowej sprawy pozostaje orzeczenie SN z dnia 13 września 1937r. II C 618/37 OSN(C) 1938/6/293, Lex 4328, w którym wyrażono pogląd, że "Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, ubiegająca się o prawo ubogich, (...) nawet w razie przeciążenia majątku swego ponad wartość nie może się powołać na swe zupełne ubóstwo, gdyż może pokryć opłaty sądowe przez zażądanie dopłat od wspólników".

Podkreślić również należy, iż nawet brak bieżących dochodów nie może być dostatecznym uzasadnieniem dla skutecznego żądania przez stronę przyznania prawa pomocy w sytuacji, gdy w sposób formalny nie dowiodła swojej niewypłacalności np. poprzez wystąpienie w odpowiednim czasie o ogłoszenie upadłości. Skarżąca nadal prowadzi działalność gospodarczą i jak wynika z wyciągu z KRS nie zgłosiła wniosku o upadłość. Tym samym przyjąć należy, iż prowadzona działalność jej się opłaca, nawet jeśli przejściowo ma pewne kłopoty finansowe. W tym miejscu wskazać należy, iż nie znalazła uzasadnienia argumentacja strony, iż w związku ze zmianami legislacyjnymi zmuszona jest do uiszczania dużo wyższych podatków niż przed nowelizacją. Nie ulega wątpliwości, że przychody osiągane przez skarżącą oraz prowadzona przez nią działalność nie powodują konieczności likwidacji spółki czy też wystąpienia z wnioskiem o upadłość podmiotu.

Reasumując należy stwierdzić, że nieuzasadnione są argumenty pełnomocnika Spółki, iż nie jest ona w stanie ponieść całości kosztów postępowania.

Mając na uwadze wszystkie podniesione wyżej argumenty, na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.