II SA/Łd 727/13

Uzasadnienie

Decyzją z dnia [...] Prezydent Miasta R., po rozpoznaniu wniosku M. Ł. z dnia 15 kwietnia 2013r., na podstawie art. 104 ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000r., Nr 98, poz. 1071 ze zm. – w dalszej części uzasadnienia przywoływana jako: k.p.a.), art. 12, art. 27 ust. 1, art. 30 ust. 2 ustawy z dnia 7 września 2007r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz.U. Nr 1, poz. 7 ze zm. – w dalszej części przywoływana także jako: ustawa), orzekł o odmowie umorzenia ustawowych odsetek od 1 listopada 2011r. do 30 września 2012r. z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz Ł. i D. Ł., które na dzień wydania decyzji wynoszą 1 530,00zł.

W terminie prawem przewidzianym M. Ł. wniósł odwołanie podkreślając, iż we wniosku z dnia 15 kwietnia 2013r. szczegółowo opisał swoją obecną sytuację materialną, która jest dramatyczna, nie posiada żadnych oszczędności, kont i nieruchomości. Dodał, iż został skazany prawomocnym wyrokiem na 15 lat pozbawienia wolności oraz wypłatę zadośćuczynienia w wysokości 100tys.zł, nadto toczą się dwie egzekucje komornicze z tytułu długu alimentacyjnego i zadłużenia u operatora telefonii komórkowej. Ma także niespłacony kredyt w wysokości 130tys.zł i kredyt hipoteczny. Zwrócił uwagę iż organ zupełnie nie uwzględnił tych okoliczności, podobnie jak okoliczności, że odwołujący zatrudniony jest dopiero od 28 lutego 2013r.. Sprecyzował, iż nie wnosił o umorzenie zadłużenia a jedynie o umorzenie odsetek od zadłużenia i zaniechanie ich przyszłego naliczania z uwagi na sytuację materialną oraz fakt, iż jeszcze 13 lat spędzi w więzieniu.

Decyzją z dnia [...] Nr [...] Samorządowe Kolegium Odwoławcze podzieliło stanowisko organu I instancji i na podstawie art. 138 §1 pkt 1 k.p.a. utrzymało w mocy decyzję organu I instancji.

W uzasadnieniu Kolegium przywołało dotychczasowy stan faktyczny oraz wyjaśniło zasady działania organu w ramach uznania administracyjnego. Podkreśliło, iż na mocy ugody sądowej z dnia 10 września 2009r. strona zobowiązana jest do płacenia alimentów na rzecz D. i Ł. Ł. w wysokości po 520 zł miesięcznie na każde z dzieci. Wobec nieskuteczności egzekucji alimentów, decyzjami z dnia [...] przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego dla Ł. Ł. w wysokości 500 zł miesięcznie na okres od 1 listopada 2011r. do 30 września 2012r. kolejną, z tego samego dnia, przyznano świadczenie z funduszu alimentacyjnego dla D. Ł. w wysokości 500 zł miesięcznie na okres od 1 listopada 2011r. do 30 września 2012r.. Natomiast decyzją z dnia [...] organ I instancji zobowiązał stronę do zwrotu należności w kwocie 10932,10zł z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego w okresie od 1 listopada 2011r. do 30 września 2012r., przyznanych powyżej przywołanymi decyzjami. Dalej, iż stosownie do art. 27 ust. 1 ustawy dłużnik alimentacyjny jest zobowiązany do zwrotu organowi właściwemu wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego wraz z ustawowymi odsetkami. Zaś jak wskazuje art. 30 ust. 2 ustawy, organ właściwy może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną. Dalej, umorzenie należności następuje w drodze decyzji administracyjnej, która jest decyzją uznaniową, co oznacza, że prawo pozostawia organowi właściwemu wybór sposobu rozstrzygnięcia. Organ nie ma obowiązku uwzględnienia argumentów wnioskodawcy i umorzenia, czy też rozłożenia na raty należności, łącznie z odsetkami, ale też nie oznacza to dowolności rozstrzygnięcia organu. W ocenie Kolegium organ I instancji nie przekroczył granic uznania administracyjnego i poddał ocenie wszystkie istotne dla sprawy okoliczności. Przechodząc do meritum Kolegium przypomniało, iż strona składała już wnioski o zastosowanie art. 30 ust. 2 ustawy i kolejnymi decyzjami organ I instancji odmawiał umorzenia odsetek. Jednakże i obecnie, zdaniem organu, ustalony w sprawie stan faktyczny i podniesiona argumentacja strony nie może stanowić podstawy do przyznania wnioskowanej ulgi, w sprawie nie stwierdzono bowiem nadzwyczajnych czy losowych przypadków uzasadniających umorzenie odsetek od przywołanej już kwoty należności. Strona zarówno we wniosku, jak i odwołaniu, wskazuje na swoją dramatyczną sytuację materialną i finansową spowodowaną skazaniem prawomocnym wyrokiem na 15 lat pozbawienia wolności, na ciążące zobowiązania finansowe z innych tytułów. Jak wyjaśnia przebywając w zakładzie karnym nie jest w stanie, ale i nie ma możliwości by uzyskać dochód pozwalający na spłatę wszystkich zobowiązań, tym bardziej dodatkowym obciążeniem są rosnące odsetki od należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Organ przyznał, iż sytuacja strony jest trudna, przebywa w zakładzie karnym, ma zajęcie komornicze, nie jest zatrudniona, stan konta depozytowego to 302,38 zł, do dyspozycji 63,56 zł – według informacji z zakładu karnego. Kolegium podkreśliło, iż oceniając sprawę nie można abstrahować od przyczyn leżących po stronie wnioskodawcy, które taką sytuację spowodowały i wobec tego fakt przebywania w zakładzie karnym nie może prowadzić do zdjęcia z dłużnika alimentacyjnego odpowiedzialności za zapewnienie środków finansowych na utrzymanie własnych dzieci. Dalej organ uzasadniał, iż zgodnie z wypracowanym stanowiskiem judykatury, umorzenie należności winno mieć miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa zobowiązanego lub jego rodziny nie pozwala na wywiązanie się z ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego. Stan taki powinien być efektem czynników obiektywnych tj. takich, na które strona nie ma i nie miała wpływu, a okolicznością taką nie jest odbywanie kary pozbawienia wolności, gdyż stan taki jest efektem zabronionych działań zobowiązanego. Za wyjątkową nie może być uznana sytuacja będąca skutkiem niezgodnych z prawem i nie akceptowanych społecznie działań podmiotu zobowiązanego. Kolegium przyznało, iż sytuacja skarżącego nie jest następstwem działań, na które nie miał wpływu, mimo że narastające zadłużenie finansowe jest wprawdzie następczym wynikiem pobytu w zakładzie karnym, jednak fakt odbywania kary nie może stanowić podstawy do orzekania o umorzeniu odsetek od należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Dodał, iż obecna sytuacja strony nie wyklucza, że nie będzie miał możliwości podjęcia zatrudnienia i realizowania ciążących na nim zobowiązań, w tym także po opuszczeniu zakładu karnego. Odnosząc się do kwestii "zaniechania" dalszego naliczania odsetek organ wskazał, iż takiej instytucji nie przewidują przepisy ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Zgodnie z art. 30 ust. 2 ustawy istnieje jedynie możliwość umorzenia należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczenia terminu płatności albo rozłożenia na raty, ze względu na sytuację dochodową i rodzinną dłużnika.

W skardze do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi M. Ł. wniósł o uchylenie decyzji odwoławczej oraz poprzedzającej ją decyzji organu I instancji, orzeczenie o zaniechaniu naliczania odsetek od głównej kwoty zadłużenia alimentacyjnego oraz umorzenie zadłużenia wraz z odsetkami.

Uzasadniając skarżący powtórzył argumentację wniosku i odwołania podkreślając, iż nigdy nie uchylał się od obowiązku płacenia alimentów, ani nie występował o obniżenie kwoty alimentów.

W odpowiedzi na skargę Samorządowe Kolegium Odwoławcze wniosło o jej oddalenie, podtrzymując argumentacje zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonej decyzji.

Wojewódzki Sąd Administracyjny zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 1 § 1 ustawy z dnia 25 lipca 2002r. – Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. Nr 153, poz. 1269) sądy administracyjne sprawują wymiar sprawiedliwości m.in. przez kontrolę administracji publicznej. Kontrola ta sprawowana jest pod względem zgodności z prawem, jeżeli ustawy nie stanowią inaczej. Sąd administracyjny bada zatem, czy zaskarżony akt administracyjny (decyzja, postanowienie) pozostaje zgodny z obowiązującymi w dacie jego podjęcia przepisami prawa materialnego, określającymi prawa i obowiązki stron oraz normami proceduralnymi, normującymi podstawowe zasady postępowania przed organami administracji publicznej.

W toku kontroli sądowoadministracyjnej, stosownie do art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012r., poz. 270 ze zm.; dalej w uzasadnieniu przywoływana jako p.p.s.a.), sąd rozstrzyga w granicach danej sprawy, nie będąc jednak związany zarzutami i wnioskami skargi oraz powołaną podstawą prawną. Nadto, mając na względzie regulację art. 135 p.p.s.a. sąd administracyjny stosuje przewidziane ustawą środki w celu usunięcia naruszenia prawa w stosunku do aktów lub czynności wydanych lub podjętych we wszystkich postępowaniach prowadzonych w granicach sprawy, której dotyczy skarga, jeżeli jest to niezbędne dla końcowego jej załatwienia.

Sąd uwzględniając skargę na decyzję lub postanowienie uchyla je w całości albo w części, jeżeli stwierdzi naruszenie prawa materialnego, które miało wpływ na wynik sprawy; naruszenie prawa dające podstawę do wznowienia postępowania administracyjnego lub inne naruszenie przepisów postępowania, jeżeli mogło ono mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 145 § 1 pkt 1 p.p.s.a.). Natomiast w razie nieuwzględnienia skargi Sąd skargę oddala (art. 151 p.p.s.a.).

Przedmiotem oceny legalności w niniejszej sprawie jest decyzja wydana na podstawie art. 27 ust. 1 i art. 30 ust. 2 ustawy, przy czym stosownie do pierwszego z nich, dłużnik alimentacyjny zobowiązany został do zwrotu organowi właściwego wierzyciela należności w wysokości świadczeń wypłaconych z funduszu alimentacyjnego osobie uprawnionej, łącznie z ustawowymi odsetkami. Z punktu widzenia niniejszej sprawy istotne jest natomiast, że przepis art. 30 ust. 2 ustawy przewiduje, iż organ właściwy wierzyciela może na wniosek dłużnika alimentacyjnego umorzyć jego należności z tytułu wypłaconych świadczeń z funduszu alimentacyjnego łącznie z odsetkami w całości lub w części, odroczyć termin płatności albo rozłożyć na raty, uwzględniając sytuację dochodową i rodzinną. Umorzenie należności następuje w drodze decyzji administracyjnej (ust. 3), która wydawana jest w ramach tzw. uznania administracyjnego, na co wskazuje użyty w redakcji tego przepisu zwrot "może" w odniesieniu do instytucji umorzenia należności wraz z odsetkami (w całości lub części), rozłożenia na raty czy odroczenia terminu płatności. Działanie w ramach uznania administracyjnego nie oznacza jednak dowolności. Działanie organu doznaje ograniczenia już w samej normie prawnej, wprowadzającej uznanie poprzez wyznaczenie ram w konkretnej kategorii spraw, a także postanowieniami naczelnych zasad postępowania administracyjnego, w szczególności zasady prawdy obiektywnej, wyrażonej w art. 7 k.p.a., uzupełnionej postanowieniami art. 77 § 1 k.p.a., jak również zasadami i celami określonymi w ustawie o pomocy osobom uprawnionym do alimentów. Z uwagi na uznaniowy charakter decyzji, organy administracji publicznej rozstrzygające sprawę winy zatem dołożyć szczególnej staranności przy ich uzasadnianiu. W uzasadnieniu tym winny być więc przede wszystkim sformułowane przesłanki jakimi kierował się organ podejmując takie, a nie inne rozstrzygnięcie w sprawie, dając jednocześnie stronie poczucie rzetelnego, a nie powierzchownego jej rozpoznania. W szczególności korespondować musi ono z treścią podjętego rozstrzygnięcia. Zgodnie wszak z art. 107 § 3 k.p.a. uzasadnienie faktyczne decyzji powinno w szczególności zawierać wskazanie faktów, które organ uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, oraz przyczyn, z powodu których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej, a uzasadnienie prawne - wyjaśnienie podstawy prawnej decyzji, z przytoczeniem przepisów prawa.

W ocenie Sądu zaskarżona decyzja spełnia powyższe wymogi prawne, zaś organy orzekające w sprawie nie przekroczyły granic uznania administracyjnego czemu dały wyraz w obiektywnym i wyczerpującym uzasadnieniu faktycznym i prawnym. Podzielić należy motywy wskazane w uzasadnieniach do decyzji zaprezentowane przez organy, iż odbywanie przez stronę skarżącą kary pozbawienia wolności, a na tym argumencie zasadza się stanowisko strony, nie może stanowić wystarczającej przesłanki do umorzenia należności z tytułu świadczeń z funduszu alimentacyjnego, gdyż w przeciwnym razie byłoby to premiowanie działań przestępczych. Odbywanie kary pozbawienia wolności niewątpliwie nie jest okolicznością obiektywną, na której powstanie wnioskodawca nie miał wpływu, stanowi efekt zabronionych z punktu widzenia prawa działań wnioskodawcy. Nadto nie sposób uznać za argument przemawiający za umorzeniem należności strony prognozowanych trudności w znalezieniu pracy po odbyciu kary pozbawienia wolności (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 kwietnia 2013r., sygn.akt IV SA/Gl 661/12; wyrok WSA w Olsztynie z dnia 27 listopada 2012r., sygn.akt II SA/Ol 1196/12 - http://orzeczenia.nsa.gov.pl/cbo/query).

Podobnie okolicznością przemawiającą za uwzględnieniem wniosku strony nie może być argument o dużej ilości zobowiązań finansowych, przede wszystkim z tytułu zaciągniętych kredytów. Niewątpliwie nie są to okoliczności niezależne od strony, która bowiem w momencie zaciągania tych zobowiązań miała świadomość, iż przyjdzie czas ich spłaty. Nie są to okoliczności nadzwyczajne czy losowe, trudne do przewidzenia przez stronę, a wręcz przeciwnie. Na zmianę stanowiska w niniejszej sprawie nie mają także wpływu wyjaśnienia skarżącego, iż nie uchylał się od obowiązku płacenia alimentów, ani nie występował o obniżenie kwoty alimentów. Instytucja opisana w art. 30 ust. 2 ustawy nie jest bowiem formą nagrody dla konkretnych dłużników, zróżnicowana w zależności od ich zaangażowania w dążeniu do spłaty zadłużenia. Nadto, jak słusznie zauważył organ, ustawa o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, nie przewiduje "zaniechania" dalszego naliczania odsetek organ umocowany jest wyłącznie do inicjowania rozwiązań mających oparcie w obowiązującym prawie.

Sąd w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę w pełni podziela stanowisko wywiedzione przez organy administracji, znajdujące uzasadnienie w zgromadzonym materiale dowodowym i ustalonym stanie faktycznym. Trafnie organy zwróciły uwagę na uznaniowy charakter zaskarżonej decyzji, jednocześnie granic uznania administracyjnego nie przekroczyły. W następstwie, bezsporne okoliczności sprawy upoważniały organy obu instancji do wniosków przedstawionych w uzasadnieniach wydanych decyzji.

Mając powyższe na uwadze Sąd, działając na podstawie art. 151 p.p.s.a. oddalił skargę.

A. P.