I SA/Po 892/13

Uzasadnienie

Skarżący MŁ, reprezentowany przez adwokata, pismem z dnia [...] wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego skargę na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia [...] w przedmiocie podatku od towarów i usług za poszczególne miesiące od stycznia do grudnia 2007r. W skardze wniósł również o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym poprzez zwolnienie od kosztów sądowych (por. karta nr [...] akt sądowych). Równocześnie złożył sporządzony w dniu [...] na urzędowym formularzu wniosek o przyznanie prawa pomocy. W uzasadnieniu wniosku podał, że wspólne dochody uzyskiwane przez niego i jego żonę nie pozwalają na opłacenie w 100% wysokich kosztów bieżących. Wnioskodawca podał, że czynsz za mieszkanie wynosi [...], opłaty za energię elektryczną [...], spłata kredytu [...], żłobek [...], na pozostałe wydatki bytowe zostaje niewielka kwota. Skarżący podał, że nie ma możliwości na dodatkowe zatrudnienie. Wnioskodawca oświadczył, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną i z [...] córką, nie posiada domu, mieszkania, nieruchomości rolnej, innych nieruchomości, oszczędności, papierów wartościowych i przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro. Skarżący uzyskuje miesięczne dochody brutto w wysokości [...] z tytułu zatrudnienia na [...] etatu, żona z tytułu umowy o pracę uzyskuje dochód miesięczny brutto w wysokości [...]. Skarżący podał, że Sąd Rejonowy wydał postanowienie, na mocy którego nie może pełnić żadnych funkcji w spółkach. Do wniosku załączył odpis postanowienia referendarza sądowego Sądu Rejonowego z dnia [...], sygn. akt [...], kserokopię faktury za energię elektryczną, informację o opłatach za użytkowanie lokalu, informację o dokonanej operacji z rachunku bankowego żony dokumentującej uiszczenie opłaty za żłobek, harmonogram spłat rat pożyczki gotówkowej, z którego wynika, że termin płatności pierwszej raty upłynął z dniem [...], kwota pożyczki brutto wynosiła [...], liczba miesięcznych rat [...].

Na wezwanie z dnia [...] do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy skarżący w odpowiedzi z dnia [...] oświadczył, że nie posiada żadnych pojazdów podlegających obowiązkowi rejestracji. Żona posiada natomiast samochód osobowy marki S, model [...], rocznik [...], wartość rynkowa ok. [...]. Z informacji skarżącego wynika, że on i osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym ponoszą koszty miesięcznego utrzymania w wysokości od ok. [...] do [...], przy czym [...]. Skarżący wyjaśnił, że kredyt gotówkowy w wysokości [...] zaciągnął na spłatę zadłużenia na kartach kredytowych, plan spłaty kredytu obowiązuje do [...]. Podał, że jego żona spłaca pożyczkę mieszkaniową zaciągniętą w Zakładowym Funduszu Świadczeń Socjalnych w wysokości [...], rata miesięczna wynosi [...], termin spłaty do [...]. Skarżący oświadczył, że jego żona nie uzyskuje żadnych dodatkowych dochodów. Skarżący podał, że do [...] pełnił funkcje Prezesa w [...] spółkach z łącznym wynagrodzeniem [...]. Od [...] jest zatrudniony w spółce A na [...] etatu. Podał, że nie uzyskuje żadnych innych dodatkowych dochodów. Wskazał, że pomoc i wsparcie finansowe uzyskuje od syna z pierwszego małżeństwa oraz od brata, który mieszka w N. Pomagają im również rodzice skarżącego i jego żony. Skarżący oświadczył, że żona nie posiada żadnych nieruchomości, lokat, papierów wartościowych i wartościowych przedmiotów. Podał, że mieszkanie, w którym mieszka należy do jego syna z pierwszego małżeństwa i jest użyczone nieodpłatnie. Skarżący ponosi natomiast wszystkie pozostałe koszty eksploatacji. Podał, że nie prowadzi działalności gospodarczej od [...]. Do pisma załączył kserokopie: zeznań rocznych podatkowych za [...], decyzji Prezydenta Miasta z dnia [...] o wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej. Załączył również zaświadczenie o dochodach z dnia [...], z którego wynika, że jest zatrudniony w firmie A Sp. z o.o. w P od dnia [...] na czas nieokreślony w wymiarze [...] etatu na stanowisku Dyrektora Handlowego ze stałym miesięcznym wynagrodzeniem w wysokości [...] brutto, zaświadczenie z dnia [...], z którego wynika, że małżonka jest zatrudniona w B w P na czas nieokreślony na stanowisku młodszego asystenta, dochód brutto żony za miesiąc [...] wyniósł [...], [...], z tytułu pożyczki mieszkaniowej potrącana jest rata w kwocie [...] zł.

Zgodnie z art. 199 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, dalej jako P.p.s.a.) strony ponoszą koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Zatem obowiązującą zasadą w postępowaniu sądowoadministracyjnym jest, że strony ponoszą koszty tego postępowania. Od tej zasady ustawa przewiduje wyjątek – możliwość przydzielenia stronie skarżącej prawa pomocy. Przepis art. 245 § 1 cyt. ustawy stanowi, iż prawo pomocy może być przyznane w zakresie całkowitym lub częściowym. Prawo pomocy w zakresie całkowitym obejmuje zwolnienie od kosztów sądowych oraz ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego (por. art. 245 § 2 P.p.s.a). Prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego. Częściowe zwolnienie od opłat lub wydatków może polegać na zwolnieniu od poniesienia ułamkowej ich części albo określonej ich kwoty pieniężnej (por. art. 245 § 3 i § 4 P.p.s.a.). Zgodnie z art. 246 § 1 przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej następuje:

1) w zakresie całkowitym – gdy osoba ta wykaże, że nie jest w stanie ponieść jakichkolwiek kosztów postępowania;

2) w zakresie częściowym - gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Instytucja prawa pomocy wiąże się ściśle z realizacją jednego z podstawowych standardów państwa prawnego, jakim jest prawo do sądu i zapewnia osobie znajdującej się w ciężkich warunkach materialnych możność obrony swoich praw przed sądem, mimo braku środków finansowych potrzebnych do poniesienia należnych kosztów postępowania. W orzecznictwie przyjmuje się, że instytucja prawa pomocy ma na celu umożliwienie dochodzenia swoich praw przed sądem osobom o bardzo niskich dochodach lub całkowicie tych dochodów pozbawionych, które z uwagi na swą sytuację materialną nie są w stanie pokryć kosztów związanych z postępowaniem sądowym (por. postanowienie NSA z I OZ 468/11 z 06.07.2011r., I OZ 466/11 z 06.07.2011r., II OZ 504/11 z 28.06.2011r. publ. w Internecie na stronie www.orzeczenia.nsa.gov.pl). Z przepisów ustawy wynika, że strona wnioskująca o przyznanie prawa pomocy musi wykazać, iż zachodzą przesłanki do udzielenia jej prawa pomocy w żądanym zakresie. Zatem ciężar udowodnienia braku możliwości pokrycia kosztów postępowania spoczywa na stronie ubiegającej się o przyznanie prawa pomocy. Zauważyć nadto należy, że osoba ubiegająca się o przyznanie prawa pomocy powinna w każdym wypadku poczynić oszczędności we własnych wydatkach do granic zabezpieczenia koniecznych kosztów utrzymania siebie i rodziny, a dopiero gdyby poczynione oszczędności były niewystarczające na uiszczenie kosztów sądowych, może ubiegać się o taką pomoc. Przyznanie prawa pomocy stanowi bowiem, jak już wyżej wskazano, odstępstwo od generalnej zasady wynikającej z przepisu art. 199 P.p.s.a.

W przedmiotowej sprawie skarżący wniósł o zwolnienie od kosztów sądowych, zatem wniosek jego podlega rozpoznaniu w oparciu o przesłanki wynikające z art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a.

W ocenie referendarza sądowego rozpoznającego wniosek o przyznanie prawa pomocy w niniejszej sprawie skarżący nie wykazał przesłanek do zwolnienia go od kosztów sądowych.

Z oświadczenia skarżącego wynika, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną i z [...]-letnią córką. Wnioskodawca nie posiada nieruchomości, oszczędności, papierów wartościowych i przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro. Żona posiada samochód osobowy marki S, rok prod. [...], nie posiada innego majątku. Skarżący razem z żoną i córką mieszka w mieszkaniu należącym do jego syna z pierwszego małżeństwa. Skarżący nie ponosi opłat z tytułu użyczenia mieszkania, ponosi natomiast opłaty za czynsz i media. Skarżący we wniosku o przyznanie prawa pomocy podał, że uzyskuje miesięczne dochody z tytułu wynagrodzenia za pracę w wysokości [...] brutto, jego żona natomiast w wysokości [...] brutto, zatem ich łączny dochód wynosi [...] brutto. Następnie z udzielonej przez skarżącego odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia wniosku o przyznanie prawa pomocy wynika, że wnioskodawca uzyskuje [...] brutto z tytułu wynagrodzenia za pracę, jest zatrudniony na [...] etatu na stanowisku Dyrektora Handlowego w spółce A Sp. z o.o., w której - jak wynika z Krajowego Rejestru Sądowego - posiada [...] udziałów o łącznej wartości [...] zł. Z załączonego natomiast zaświadczenia o wysokości wynagrodzenia otrzymanego przez żonę skarżącego wynika, że jej średniomiesięczne dochody brutto wyniosły [...] brutto (średnia obliczona z uzyskiwanych przez nią dochodów brutto za miesiące [...]). Zatem łączne dochody brutto skarżącego i jego żony wynoszą ok. [...] brutto. Wskazać również należy, że żona skarżącego posiada rachunek bankowy w C w P, na rachunek ten z tytułu wynagrodzenia w dniu [...] wpłynęła kwota w wysokości [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...]. Zatem kwota wynagrodzenia, które wpływa na rachunek bankowy żony, jest również wyższa od podanej przez skarżącego we wniosku o przyznanie prawa pomocy kwoty wynagrodzenia brutto.

Ze złożonych przez skarżącego oświadczeń wynika, że on i osoby pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym ponoszą miesięczne koszty w wysokości ok. [...], w tym rata kredytu gotówkowego w wysokości [...]. Skarżący podał, że w ponoszeniu kosztów miesięcznego utrzymania uzyskuje pomoc od syna z pierwszego małżeństwa, brata, który mieszka w N i od rodziców swoich i żony. Jednakże skarżący nie podał w jakiej wysokości uzyskuje pomoc od w.w osób, również z załączonych przez niego wyciągów z rachunków bankowych nie wynika, aby na te rachunki w.w osoby przekazywały jakieś środki pieniężne. Natomiast z wyciągu z rachunku bankowego żony wynika, że tytułem "wpłata własna" w dniu [...] wpłynęły środki pieniężne w wysokości [...], w dniu [...], w dniu [...] wysokości [...]. Również z załączonych wyciągów z rachunku bankowego skarżącego, który jest prowadzony w D wynika, że na tym rachunku dokonywane są wpłaty tytułem "wpłata własna" i tak w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...]. Z wyciągu z tego rachunku wynika również, że z tego rachunku skarżący dokonuje spłaty kart i pożyczek, i tak:

- spłata karty na rachunku prowadzonym przez E w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...], w dniu [...],

- spłata internetowa umowy do F w dniu [...], w dniu [...], w dniu [...],

- spłata karty G w dniu [...], w dniu [...] spłata całkowita karty G w wysokości [...],

- spłata karty H do I w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...], w dniu [...],

- spłata pożyczki w E w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...] w wysokości [...] (jest to jedyna pożyczka, która została ujawniona przez skarżącego we wniosku o przyznanie prawa pomocy, jak i w piśmie uzupełniającym ten wniosek),

- spłata karty J w E w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...] w wysokości [...], w dniu [...] w wysokości [...],

- spłata karty F w dniu [...] w wysokości [...].

Z wyciągu z tego rachunku bankowego wynika, że w dniu [...] zasilono konto skarżącego kwotą w wysokości [...], następnie w dniu [...] spłacono zasilenie karty kredytowej w wysokości [...].

Skarżący załączył również wyciągi z rachunku osobistego prowadzonego w E, saldo początkowe na dzień [...] wynosi [...], saldo końcowe na dzień [...], saldo końcowe na dzień [...] i saldo końcowe na dzień [...].

Podkreślić należy, że skarżący zarówno we wniosku o przyznanie prawa pomocy, jak i w odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia tego wniosku nie podał, że spłaca zadłużenie na kratach kredytowych, nie przedłożył wyciągów z rachunków prowadzonych do tych kart, nie wskazał jakie limity zostały jemu przyznane na tych kartach, nie podał również, że dokonuje internetowej spłaty umowy zawartej z F, nie wyjaśnił kiedy umowa ta została zawarta, na jaki okres i do kiedy będzie spłacał zobowiązanie wynikające z tej umowy.

W tym miejscu zauważyć należy, że zaciągnięcie przez skarżącego zobowiązań kredytowych świadczy o tym, że musi on posiadać zdolność kredytową, gdyż inaczej banki takich kredytów by jemu nie udzieliły (w dniu [...] na rachunek bankowy skarżącego wpłynęła tytułem "zasilenie konta" kwota w wysokości [...], w dniu [...] wnioskodawca przelał na rachunek bankowy prowadzony w E kwotę w wysokości [...] tytułem "spłaty zasilenia z karty kredytowej"). Obowiązek spłaty zobowiązań kredytowych nie stanowi również przesłanki, która przesądza o przyznaniu prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Spłata kredytów nie uzasadnia twierdzenia, że są to wydatki, których ponoszeniu należy przyznać pierwszeństwo przed wydatkami związanymi z udziałem w postępowaniu przed sądem administracyjnym. W orzecznictwie sądowym ukształtowało się stanowisko, że zobowiązania cywilnoprawne, w tym raty kredytów, nie mogą mieć pierwszeństwa przed kosztami postępowania sądowoadministracyjnego (por. postanowienia NSA z dnia 7 lutego 2006r., sygn. akt I OZ 83/06, z dnia 15 czerwca 2012r., sygn. akt I FZ 189/12, publikowane na stronie internetowej www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Ponadto zauważyć należy, że opłaty sądowe są rodzajem daniny publicznej i zasadą jest obowiązek ich ponoszenia. Przyznanie prawa pomocy jest zatem rodzajem szczególnej formy dofinansowania ze strony budżetu państwa, które winno mieć wyjątkowe zastosowanie w sytuacjach, w których strona nie może obiektywnie uzyskać środków finansowych w postępowaniu sądowym.

Skoro wnioskodawca, pomimo wezwania, nie dostarczył wszystkich żądanych dokumentów i nie udzielił pełnych wyjaśnień, to nie jest możliwe dokonanie rzetelnej i obiektywnej oceny stanu majątkowo-finansowego strony i jej możliwości płatniczych, a zatem wniosek należało oddalić. Na wnioskodawcy ciążył bowiem obowiązek wykazania zasadności złożonego przez niego wniosku w kontekście ustawowych przesłanek przyznania prawa pomocy.

Wobec powyższego na podstawie art. 245 § 3, art. 246 § 1 pkt 2 w zw. z art. 258 § 1 i § 2 pkt 7 P.p.s.a., postanowiono jak w sentencji.