I SA/Po 317/13

Uzasadnienie

Naczelnik Urzędu Skarbowego [...] odmówił X ( dalej: "X") dokonania wpisu zastawu skarbowego na samochodzie osobowym marki [...], nr rej. [...], rok produkcji [...], nr podwozia / nadwozia [...], którego współwłaścicielem jest Y.

Z akt sprawy wynika, że do Naczelnika Urzędu Skarbowego w [...] wpłynął od X wniosek z dnia [...] października 2012 r. o wpis zastawu skarbowego na samochodzie, którego współwłaścicielem jest Y, który to zastaw miał zabezpieczać nieopłacone przez niego należności z tytułu składek. Wniosek został przekazany według właściwości miejscowej do Naczelnika Urzędu Skarbowego [...], ponieważ Y zamieszkuje w [...], przy ul. [...].

Naczelnik Urzędu Skarbowego [...] odpowiadając na wniosek pismem z dnia [...] listopada 2012 r. poinformował [...], że nie dokonał wpisu pojazdu do rejestru zastawów skarbowych. Wyjaśnił wnioskodawcy, że zgodnie z art. 41 § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2012 r., poz. 749 ze zm.) – dalej: "O.p.", Skarbowi Państwa i jednostkom samorządu terytorialnego z tytułu zobowiązań podatkowych powstałych w sposób przewidziany w art. 21 § 1 pkt 2, a także z tytułu zaległości podatkowych stanowiących ich dochód oraz odsetek za zwłokę od tych zaległości przysługuje zastaw skarbowy na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Tymczasem, gdy wskazany we wniosku pojazd stanowi współwłasność Z, uniemożliwia to ustanowienie zastawu w żądanym zakresie.

X wniósł do Dyrektora Izby Skarbowej w [...] pismo z dnia [...] grudnia 2012 r. zatytułowane "zażalenie na orzeczenie Naczelnika Urzędu Skarbowego [...] w przedmiocie odmowy dokonania wpisu zastawu skarbowego na samochodzie osobowym marki [...], nr rej. [...], rok prod. [...], VIN [...], którego współwłaścicielem jest Y".

W uzasadnieniu pisma –zażalenia X stwierdził, że nieuwzględnienie wniosku co do wpisu zastawu na udziale Y jest niesłuszne. W pierwszym rzędzie należy przytoczyć art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2009, nr 205, poz. 1585 ze zm.) – dalej: "u.s.u.s.", który stanowi że należności z tytułu składek są zabezpieczone ustawowym prawem zastawu na wszystkich będących własnością dłużnika oraz stanowiących współwłasność łączną dłużnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych. Zgodnie z art. 196 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks Cywilny (Dz. U. z 1964 Nr 16, poz. 93) – dalej: "k.c.", współwłasność jest bądź współwłasnością w częściach ułamkowych bądź współwłasnością łączną. Z tym, że § 2 tego samego artykułu stanowi o tym, że współwłasność łączna regulowana jest przepisami, które dotyczą stosunku z którego ona wynika. Współwłasność Y i Z, wobec samochodu nie jest współwłasnością łączną. Ta ostatnia bowiem powstaje w ściśle uregulowanych przez ustawodawcę przypadkach. Jest ona wynikiem zawarcia małżeństwa, zawarcia umowy spółki cywilnej lub spółki osobowej, występuje również w przypadku wspólności majątku spadkowego. Żaden jednak z tych przypadków nie zaistniał pomiędzy Y, a Z. Pomiędzy wspomnianymi podmiotami wobec samochodu istnieje wspólność w częściach ułamkowych. Art. 197 k.c. tworzy zaś domniemanie, że udziały współwłaścicieli w przedmiocie współwłasności w częściach ułamkowych są równe. Z tego wynika jasny wniosek, że udział Y w prawie własności do samochodu osobowego wynosi 1/2. Przytoczony wcześniej art. 27 ust. 1 u.s.u.s. w sposób jednoznaczny wskazuje na to, że zastaw skarbowy przysługuje X, operując sformułowaniami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz. U. z 2012, poz. 788) na ruchomościach i prawach zbywalnych wchodzących w skład majątku osobistego dłużnika, udział w prawie własności samochodu jaki przysługuje Y nie wchodząc do masy majątkowej mającej charakter łączny musi wchodzić do innej masy majątkowej, istniejącej w rzeczywistości prawnej, tj. do majątku osobistego Y.

Dyrektor Izby Skarbowej w [...], postanowieniem z dnia [...] lutego 2013 r., Nr [...], działając na podstawie art. 228 § 1 pkt 1 w związku z art. 239 O.p. stwierdził niedopuszczalność zażalenia.

W uzasadnieniu rozstrzygnięcia zważył, co następuje:

Organ odwoławczy ma obowiązek dokonać wstępnych ustaleń, czy nie zachodzą powody wyłączające możliwość załatwienia sprawy co do istoty. Mając na uwadze art. 228 § 1 pkt 1 O.p. ocenia, czy odwołanie jest dopuszczalne. Odwołanie (odpowiednio zażalenie) z wielu powodów może być niedopuszczalne, czyli wnosząca je strona może nie doczekać się na jego rozpatrzenie co do istoty. Niedopuszczalność odwołania z przyczyn podmiotowych obejmuje sytuacje, gdy odwołanie zostało wniesione przez osobę niebędącą stroną w sprawie, jak i osobę niebędącą następcą prawnym strony w postępowaniu podatkowym. Niedopuszczalność odwołania z przyczyn przedmiotowych - jak w niniejszej sprawie -obejmuje przypadki braku przedmiotu zaskarżenia oraz przypadki wyłączenia przez przepisy prawne możliwości zaskarżenia decyzji (odpowiednio zażalenia) w toku instancji.

Organ podatkowy - w wypadku wniesienia odwołania (odpowiednio zażalenia) od aktów lub czynności niestanowiących decyzji lub od innych czynności organów podatkowych - powinien stwierdzić w formie postanowienia niedopuszczalność odwołania. W rozumieniu O.p. odwołanie stanowi jeden ze środków prawnych, który umożliwia weryfikację decyzji podatkowych. Powołana ustawa nie zawiera unormowań dopuszczających wniesienie odwołania od aktów niestanowiących decyzji lub od innych czynności organów podatkowych.

Organ podatkowy w piśmie z dnia [...] listopada 2012 r. poinformował, że nie dokona wpisu do rejestru zastawów skarbowych wskazanego przez X pojazdu. Zgodnie bowiem z art. 41 § 1 O.p. zastaw skarbowy przysługuje na wszystkich będących własnością podatnika oraz stanowiących współwłasność łączną podatnika i jego małżonka rzeczach ruchomych oraz zbywalnych prawach majątkowych, podczas gdy wskazany pojazd stanowi współwłasność Z. Od takiego pisma, z mocy przepisów prawa, nie przysługuje X droga odwoławcza. Powyższe pismo z dnia [...] listopada 2012 r. nie zawierało pouczenia o trybie odwoławczym, gdyż ani zażalenie ani odwołanie w takim wypadku nie przysługuje.

Wniesienie zażalenia na pismo Naczelnika Urzędu Skarbowego [...] z dnia [...] listopada 2012 r. informujące o odmowie wpisu wskazanego pojazdu do rejestru zastawów skarbowych - jest niedopuszczalne. Pismo to nie jest postanowieniem. Przepis art. 228 § 1 pkt 1 O.p., stanowiący podstawę prawną podjętego rozstrzygnięcia, jest normą bezwzględnie obowiązującą, co oznacza, że organ podatkowy w przypadku złożenia odwołania (zażalenia) od pisma, któremu nie można nadać przymiotu decyzji (postanowienia) nie ma innej możliwości, jak stwierdzić niedopuszczalność odwołania (zażalenia).

W skardze X domagał się jej uwzględnienia, poprzez uchylenie zaskarżonego postanowienia w całości, któremu zarzucił naruszenie:

- art. 3 § 2 pkt 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnemu (Dz. U. z 2012, poz. 270 ze zm.) - dalej "p.p.s.a.", poprzez jego pominięcie;

- art. 42 § 6 w zw. z art. 42a § 2 O.p., poprzez ich błędną interpretację;

- art. 216 § 1 O.p., poprzez jego niezastosowanie.

W uzasadnieniu skargi X wywodził, jak następuje:

Naczelnik Urzędu Skarbowego [...] – o ile nie powinien wydawać decyzji w sprawie to przynajmniej jak stanowi art. 216 § 1 O.p.- zobowiązany był wydać postanowienie. Wniosek o wpis zastawu skutkował wszczęciem postępowania w sprawie dokonania tego wpisu. Na podstawie art. 42a § 2 O.p., decyzję wydaje się jedynie, gdy rzecz dotyczy wykreślenia zastawu na ruchomości nie stanowiącej w dniu wpisania zastawu własności osoby odpowiedzialnej za zadłużenie. Nie oznacza to jednakowoż, by inne akty Naczelnika Urzędu Skarbowego traktujące o wpisaniu bądź odmowie wpisania zastawu nie mogły być skutecznie wzruszone. Przepis art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a. dopuszcza aby zaskarżane były inne niż decyzje czy postanowienia, akty lub czynności z zakresu administracji publicznej dotyczące m. in. uprawnień wynikających z przepisów prawa. Możliwość wpisania zastawu skarbowego jest uprawnieniem danym przez prawodawcę X na gruncie art. 27 u.s.u.s. Nie sposób pominąć zasady dwuinstancyjności postępowania, o której mowa w art. 127 O.p., która obejmować musi także kontrolny charakter organu podatkowego drugiej instancji jakim jest Dyrektor Izby Skarbowej, w przeciwnym bowiem wypadku utraciłby przymiot organu wyższego stopnia przyznany mu na podstawie art. 13 § 1 pkt 2 w zw. z § 3 O.p. Dlatego X zaskarżył odmowę wpisu zastawu. Przeciwna wykładnia uniemożliwiłaby w ogóle korzystanie z art. 3 § 2 pkt 4 p.p.s.a., na podstawie którego sądy administracyjne dopuściły wniesienie skargi w sprawach dotyczących zastawu skarbowego.

Przepis art. 42a § 2 O.p. przewiduje jeden przypadek wydania decyzji w sprawie zastawu skarbowego i to w momencie, gdy sprawa dotyczy wykreślenia zastawu z powodu wpisania go na ruchomości nie stanowiącej w dniu wpisu zastawu własności osoby odpowiedzialnej za zadłużenie. Według poglądów w doktrynie prawa, to postępowanie należałoby w sposób analogiczny stosować do innych przypadków wpisania zastawu wbrew prawu np. gdy wpisywany jest on na przedmiocie o zbyt niskiej wartości. Taka interpretacja, poprzez dopuszczalne stosowanie analogii legis nakazuje pójść znacznie dalej i stwierdzić, że każdy przypadek rozpatrzenia wniosku w sprawie zastawu skarbowego wbrew prawu winien znaleźć swoje odzwierciedlenie w decyzji organu podatkowego. Z tych względów X zarzuca organom podatkowym obu instancji błędną interpretację art. 42 § 6 w zw. z art. 42a § 2 O.p. - odmowa wpisu zastawu skarbowego została dokonana z naruszeniem prawa.

Dyrektor Izby Skarbowej w odpowiedzi na skargę wniósł o jej oddalenie, jako nieuzasadnionej. Stwierdził, po zapoznaniu się z zarzutami podniesionymi w skardze, że w pełni podtrzymuje swoje stanowisko zaprezentowane w zaskarżonym postanowieniu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w [...] zważył, co następuje:

Skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zdaniem sądu Dyrektor Izby Skarbowej w [...] naruszył przepis art. 220 § 1 O.p., poprzez uznanie zażalenia X za niedopuszczalne.

Z akt sprawy wynika, że organ zastosował niewłaściwy tryb rozpoznania i załatwienia sprawy. W opinii sądu zaskarżony zażaleniem akt z dnia [...] listopada 2012 r. stanowi jednostronne rozstrzygnięcie organu administracji publicznej o odmowie uprawnienia do zabezpieczenia roszczenia strony skarżącej. Organ jednak kierując do strony "pismo" z dnia [...] listopada 2012 r. uniknął nadania temu działaniu zdecydowanej formy prawnej. Przed konsekwencjami działania organu strona usiłowała "bronić się" "zażaleniem".

W analizowanym stanie faktycznym pismo X z dnia [...] grudnia 2012 r., zatytułowane jako: "zażalenie" wymagało wyjaśnienia co do rzeczywistego żądania strony, w szczególności, że intencją X było uruchomienie drogi zaskarżenia sensu largo (a więc nie tylko jako zażalenia, czy odwołania, ale również wezwania do usunięcia naruszenia prawa).

Skoro z treści wskazanego pisma X, wynikało, że strona kwestionuje "zawiadomienie" z dnia [...] listopada 2012 r., wchodząc tym samym w spór merytoryczny co do niezasadności odmowy wpisu zastawu do rejestru, organ nie powinien zamykać stronie drogi takiego sporu przed sądem administracyjnym. Gdyby nawet Dyrektor Izby Skarbowej w [...] przyjął stanowisko, że czynność organu podatkowego z dnia [...] listopada 2012 r., odmawiająca wpisu do zastawów skarbowych, stanowi czynność materialno-techniczną i nie wszczyna postępowania podatkowego, to konsekwentnie organ winien uznać zażalenie strony za wezwanie do usunięcia naruszenia prawa i rozpoznać je w tym trybie.

Zgodnie bowiem z art. 53 § 2 P.p.s.a., w przypadkach, o których mowa w art. 52 § 3 (tj. jeżeli ustawa nie przewiduje środków zaskarżenia w sprawie będącej przedmiotem skargi, skargę na akty lub czynności, o których mowa w art. 3 § 2 pkt 4 i 4a, można wnieść po uprzednim wezwaniu na piśmie właściwego organu - w terminie czternastu dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o wydaniu aktu lub podjęciu innej czynności - do usunięcia naruszenia prawa) skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia wezwania o usunięcie naruszenia prawa. W takiej sytuacji obowiązkiem organu było udzielenie odpowiedzi na to wezwanie, zajmując merytoryczne stanowisko w sprawie.

Przyjmując taki sposób procedowania w tym zakresie organ postąpiłby zgodnie z jednym z poglądów wyrażonych w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyrok WSA w Gliwicach z dnia 22 kwietnia 2013 r., sygn. akt I SA/GL 268/13, czy wyrok WSA w Lublinie z dnia 5 października 2010 r., sygn. akt I SA/Lu 704/10 – dostępne w CBOSA).

Zdaniem sądu zaskarżony zażaleniem akt z dnia [...] listopada 2012 r. nie stanowi natomiast decyzji administracyjnej. Na podstawie art. 42a § 2 O.p., decyzję wydaje się jedynie, gdy rzecz dotyczy wykreślenia zastawu na ruchomości nie stanowiącej w dniu wpisania zastawu własności osoby odpowiedzialnej za zadłużenie. Taka sytuacja nie wystąpiła w rozpatrywanej sprawie.

Przy ponownym rozpoznaniu sprawy organ uzna "zażalenie" za wezwanie do usunięcia naruszenia prawa i zobowiązany będzie do zachowania właściwego trybu dalszego postępowania w sprawie.

W tym stanie rzeczy rozpoznanie przez sąd zarzutów materialnoprawnych, dotyczących bezpośrednio aktu z dnia [...] listopada 2012 r., jest przedwczesne.

W związku z powyższym na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. c p.p.s.a. orzeczono jak w sentencji.

| | | |