I SA/Gd 1240/13

Uzasadnienie

Wnioskiem, złożonym na urzędowym formularzu PPF w dniu 13 listopada 2013 r., skarżący J. M. zwrócił się w niniejszej sprawie o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym przez zwolnienie od kosztów sądowych.

Ze złożonego przez wnioskodawcę oświadczenia o stanie rodzinnym, majątku i dochodach wynika, że jest rolnikiem, uzyskuje dochód w wysokości 1.500 zł za pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego starszego syna, pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z żoną, która otrzymuje rentę w wysokości 750 zł brutto, oraz studiującym i nie uzyskującym żadnych dochodów synem. Wnioskodawca nie posiada oszczędności, papierów wartościowych ani przedmiotów o wartości powyżej 3.000 euro, jest właścicielem dwóch działek, których przeznaczenia ani wielkości nie podał. Żona wnioskodawcy oraz studiujący syn także nie posiadają żadnego majątku. W uzasadnieniu wniosku wskazano, że w latach 2009-2010 majątek wnioskodawcy strawiły dwa pożary: najpierw spaleniu uległ dom mieszkalny (starty szacowane na około 300.000 zł), a następnie dom drewniany całoroczny (starty szacowane na około 200.000 zł). Wnioskodawca oświadczył też, że jego żona od kilkunastu lat ciężko choruje, co powoduje znaczne wydatki na zabiegi i zakup lekarstw.

W myśl art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2012 r. Poz. 270 ze zm.) – zwanej dalej p.p.s.a. – przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy wykaże, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania, bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Zgodnie z brzmieniem art. 245 § 3 p.p.s.a., prawo pomocy w zakresie częściowym obejmuje zwolnienie tylko od opłat sądowych w całości lub w części albo tylko od wydatków albo od opłat sądowych i wydatków lub obejmuje tylko ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego.

Przywołane przepisy regulujące instytucję prawa pomocy stanowią odstępstwo od generalnej zasady ponoszenia kosztów postępowania sądowoadministracyjnego zawartej w art. 199 p.p.s.a. Zatem – co wymaga podkreślenia – to rzeczą wnioskodawcy jako zainteresowanego jest wykazanie, iż jego sytuacja materialna jest na tyle trudna, że uzasadnia wyjątkowe traktowanie, o którym mowa w przytoczonych przepisach. Tym samym to na nim spoczywa ciężar dowodu, że znajduje się w sytuacji uprawniającej go do skorzystania z prawa pomocy, zaś rozstrzygnięcie w tej kwestii zależy od tego, co zostanie przez stronę udowodnione.

Na podstawie art. 255 p.p.s.a., jeżeli oświadczenie strony zawarte we wniosku okaże się niewystarczające do oceny jej rzeczywistego stanu majątkowego i możliwości płatniczych oraz stanu rodzinnego lub budzi wątpliwości, strona jest obowiązana złożyć na wezwanie, w zakreślonym terminie, dodatkowe oświadczenie lub przedłożyć dokumenty źródłowe dotyczące jej stanu majątkowego, dochodów lub stanu rodzinnego.

W związku z powstałymi wątpliwościami co do faktycznej sytuacji finansowej skarżącego, który zgodnie z danymi zawartymi w KRS pełni funkcję prezesa w spółce z o.o. "A", referendarz sądowy zarządzeniem z dnia 27 listopada 2013 r. (doręczonym w dniu 4 grudnia 2013 r. – potwierdzenie odbioru) wezwał wnioskodawcę na podstawie ww. przepisu do przedłożenia w terminie 7 dni następujących dokumentów: a) odpisów wszystkich złożonych przez wnioskodawcę, jego małżonkę oraz syna R. zeznań podatkowych za rok 2012 (PIT-28, PIT-36, PIT-36L, PIT-37, PIT-38, PIT-39) lub rocznego obliczenia podatku przez organ rentowy (PIT-40A), a w przypadku ich nieskładania za ww. rok stosownych zaświadczeń w tym przedmiocie z właściwego urzędu skarbowego, b) dokumentu potwierdzającego aktualną wysokość dochodów uzyskiwanych przez małżonkę wnioskodawcy z tytułu renty, tj. ostatniego odcinka renty, a w przypadku otrzymywania renty na konto bankowe – odpisu decyzji o przyznaniu/waloryzacji tego świadczenia, c) zaświadczenia ze spółki z o.o. "A" o wysokości średniego wynagrodzenia wnioskodawcy (brutto/netto) za okres ostatnich trzech miesięcy z tytułu pełnienia funkcji prezesa zarządu tej spółki, d) oświadczenia, czy wnioskodawca, jego żona albo syn R. posiadają udziały w ww. spółce, jeżeli tak – podania ich aktualnej wartości oraz wskazania, czy w bieżącym roku uzyskali dochody z dywidendy, jeżeli tak – wskazania ich wysokości i daty ich otrzymania wraz z dokumentami potwierdzającymi tę wysokość, e) oświadczenia wnioskodawcy, czy w okresie ostatnich trzech miesięcy jego małżonka lub syn R. pełnili funkcję w zarządach spółek, jeżeli tak – wskazania wysokości łącznego wynagrodzenia uzyskanego z tego tytułu w ww. okresie wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość uzyskanego dochodu, f) oświadczenia wnioskodawcy, czy w bieżącym roku zasiadał on, jego żona lub syn R. w radach nadzorczych spółek, jeżeli tak – wskazania wysokości łącznego wynagrodzenia uzyskanego z tego tytułu w ww. okresie wraz z dokumentami potwierdzającymi wysokość uzyskanego dochodu, g) oświadczenia wnioskodawcy, czy nadal jest producentem rolnym, jeżeli tak – wskazania wysokości dochodów osiągniętych z tego tytułu w okresie ostatnich 6 miesięcy wraz z dokumentami potwierdzającymi tę wysokość, jeżeli nie – przedłożenia stosownego dokumentu potwierdzającego wykreślenie z ewidencji producentów, h) wyciągów i wykazów ze wszystkich posiadanych przez wnioskodawcę, jego małżonkę i syna R. rachunków bankowych (rachunków związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą, rachunków osobistych, rachunków lokat oraz kont i lokat dewizowych), obrazujących historię i salda tych rachunków w okresie ostatnich trzech miesięcy, a w przypadku ich nieposiadania złożenia przez każdą z wymienionych osób stosownego oświadczenia w tym przedmiocie, i) oświadczenia w przedmiocie wysokości przysługujących wnioskodawcy, jego małżonce lub synowi R. za lata 2012-2013 r. dopłat i płatności przekazywanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa i daty ich przekazania na rachunek bankowy oraz przedłożenia stosownych dokumentów w tym zakresie (odpisów decyzji przyznających dopłaty lub płatności), j) oświadczenia wnioskodawcy, czy on albo osoby, z którymi pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym, otrzymały w 2013 r. świadczenia z pomocy społecznej, jeżeli tak – podania form i wysokości tej pomocy wraz z odpisami decyzji przyznających te świadczenia, jeżeli nie – wskazania, czy o taką pomoc się ubiegali, a jeśli tak – przedłożenia odpisów decyzji odmownych w tym przedmiocie, k) oświadczenia wnioskodawcy w przedmiocie zarejestrowanych na niego, jego małżonkę lub syna R. pojazdów mechanicznych (podania ich marki, modelu, roku produkcji oraz aktualnej wartości), l) oświadczenia wnioskodawcy, czy jego syn R. otrzymuje stypendium (socjalne, naukowe), jeżeli tak – wskazania wysokości tego stypendium wraz z dokumentem ją potwierdzającym (zaświadczeniem z uczelni), m) dokumentów obrazujących aktualną wysokość zobowiązań finansowych wnioskodawcy, jego małżonki lub syna R. (wobec ZUS/KRUS, urzędu skarbowego, banków i innych instytucji finansowych, kontrahentów, dostawców mediów i innych podmiotów), n) oświadczenia, czy jest względem wnioskodawcy, jego małżonki lub syna R. prowadzone postępowanie egzekucyjne, a jeżeli tak – przedłożenia dowodów dotyczących egzekucji prowadzonej obecnie z ich majątków, o) dokumentów obrazujących wysokość poniesionych w okresie ostatnich trzech miesięcy przez wnioskodawcę, jego małżonkę lub syna R. kosztów utrzymania (opłat za czynsz, energię elektryczną, gaz, wodę i odprowadzanie ścieków, wywóz odpadów, ogrzewanie, itp.), p) oświadczenia wnioskodawcy w przedmiocie działek położonych przy ul. [...] – wskazania ich rodzaju i powierzchni, nadto gdy są to działki zabudowane wskazania przeznaczenia posadowionych na nich budynków i ich powierzchni, q) oświadczenia wnioskodawcy, czy uzyskał w bieżącym roku dochody z najmu/dzierżawy ww. nieruchomości, jeżeli tak – wskazania ich wysokości i przedłożenia dokumentu na tę okoliczność (umowy najmu/dzierżawy), r) dokumentu potwierdzającego wysokość środków pieniężnych otrzymanych przez wnioskodawcę w okresie ostatnich trzech miesięcy od starszego syna w zamian za pomoc przy prowadzeniu gospodarstwa (oświadczenia syna wnioskodawcy), s) dokumentów potwierdzających wydatki poniesione przez wnioskodawcę, jego małżonkę lub syna R. w okresie ostatnich trzech miesięcy na leczenie (pomoc lekarską i zakup leków), t) stosownych dokumentów potwierdzających wysokość strat poniesionych w związku z pożarami oraz oświadczenia wnioskodawcy, czy uzyskał z tego tytułu odszkodowania, jeżeli tak – wskazania ich wysokości wraz z dokumentami od ubezpieczyciela potwierdzającymi wysokość wypłaconych odszkodowań.

Z wymaganych dokumentów wnioskodawca przedłożył dodatkowe oświadczenie z dnia 10 grudnia 2013 r. oraz odpisy: PIT-40A i PIT-36 za 2012 r., decyzji ARiMR z dnia [...] lutego 2013 r., dwóch decyzji ARiMR z dnia [...] lutego 2013 r., zawiadomień o wszczęciu egzekucji z nieruchomości z dnia [...] i [...] sierpnia 2013 r., zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego z dnia [...] listopada 2013 r., kosztorysu na remont po pożarze i dobudowę mieszkania (bez daty).

Nadto wnioskodawca przedłożył karty informacyjne z dnia [...] lutego 2013 r. i [...] kwietnia 2013 r. dotyczące leczenia szpitalnego jego małżonki oraz fakturę za energię elektryczną z dnia [...] grudnia 2012 r., dotyczącą rozliczenia za okres od 9 lipca 2012 r. do 16 listopada 20012 r.

Po analizie zgromadzonego materiału dowodowego ustalono po pierwsze, że jest on niepełny, gdyż wnioskodawca nadesłał jedynie część wskazanych w wezwaniu dokumentów, po drugie że oświadczenia składane przez wnioskodawcę w przedmiocie wysokości uzyskiwanych dochodów są sprzeczne.

I tak podkreślić należy, iż zgodnie z danymi zawartymi na stronie www.krs-online.com.pl wnioskodawca pełni funkcję prezesa zarządu spółki z o.o. "A" (wpisanej do KRS pod numerem [...]), której siedziba ma adres tożsamy z adresem zamieszkania wnioskodawcy (podanym na korespondencji sądowej). Nadto jak wynika z akt administracyjnych sprawy, wnioskodawca jest wpisany do ewidencji producentów rolnych (k. 88 akt administracyjnych).

Pomimo zaistnienia powyższych okoliczności wnioskodawca nie podał we wniosku o przyznanie prawa pomocy wysokości dochodów uzyskanych z produkcji rolnej. Co więcej wbrew treści wezwania (pkt g) do wyjaśnienia, czy nadal jest producentem rolnym, a jeżeli tak wskazania wysokości dochodów osiągniętych z tego tytułu w okresie ostatnich 6 miesięcy oraz przedłożenia dokumentów potwierdzających tę wysokość, alternatywnie przedłożenia dokumentu potwierdzającego wykreślenie z ewidencji producentów, uchylił się od odpowiedzi w tym zakresie. W tym miejscu należy zauważyć, iż zgodnie z przedłożonymi decyzjami z dnia [...] lutego 2013 r. i [...] lutego 2013 r. wnioskodawcy zostały przyznane płatności rolnośrodowiskowe, płatności w ramach systemów wsparcia bezpośredniego oraz pomoc finansowa z tytułu wspierania gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach zagospodarowania na 2012 r. w łącznej wysokości 31.823,39 zł, przekazane na rachunek bankowy wskazany we wniosku o wpis do ewidencji producentów.

Nadto wnioskodawca utrzymuje, iż pomimo braku dochodów i oszczędności (a tym samym środków do życia) pełni funkcję prezesa zarządu nieodpłatnie (punkt 4 dodatkowego oświadczenia z dnia 10 grudnia 2013 r.). W ww. dodatkowym oświadczeniu (w punkcie 18) wnioskodawca zaprzeczył bowiem swojemu wcześniejszemu oświadczeniu z dnia 13 listopada 2013 r., iż otrzymuje dochód w kwocie 1.500 zł za pomoc w prowadzeniu gospodarstwa rolnego starszego syna, podając, iż nie otrzymuje żadnych pieniędzy i robi to za przysłowiowy dach nad głową. Powyższa sprzeczność składanych w małym odstępie czasowym (niespełna miesiąca) oświadczeń poddaje w wątpliwość wiarygodność wnioskodawcy.

Nadto należy podkreślić, iż odpowiadając na punkt d) wezwania, wnioskodawca podał (w punkcie 5 dodatkowego oświadczenia), że jego syn R. ani żona nie posiadają udziałów w ww. spółce, której jest prezesem, nie wyjaśnił jednakże, czy on sam posiada udziały tej spółki (jaka jest ich wartość), a jeżeli tak, czy w 2013 r. uzyskał dochody z dywidendy (kiedy i w jakiej wysokości).

Przedłożony materiał dowodowy nie daje również możliwości zweryfikowania rzeczywistej wysokości dochodów małżonki wnioskodawcy, gdyż pomimo wezwania (punkt b) nie przedłożył on żadnego dokumentu na tę okoliczność (ani ostatniego odcinka renty, ani decyzji o przyznaniu lub waloryzacji tego świadczenia – w przypadku przekazywania go na rachunek bankowy).

Istotne jest również, że wnioskodawca nie przedłożył wyciągów z rachunków bankowych prowadzonych dla jego małżonki ani alternatywnie oświadczenia o ich nieposiadaniu, pomimo że w dodatkowym oświadczeniu (w punkcie 8) odniósł się do tej części wezwania i wyjaśnił, że ani on, ani jego syn R., rachunków bankowych nie posiadają, o rachunkach bankowych małżonki jednak nie wspomniał. Z przedłożonego odpisu zawiadomienia o zajęciu prawa majątkowego stanowiącego wierzytelność z rachunku bankowego z dnia [...] listopada 2013 r. można zaś wywodzić, iż małżonka wnioskodawcy co najmniej jeden rachunek bankowy posiada.

Podkreślić należy, że wnioskodawca uchylił się również od przedłożenia dokumentów obrazujących wysokość ponoszonych przez małżonków kosztów leczenia (pomocy lekarskiej i zakupu leków). Nadesłana przez wnioskodawcę dokumentacja medyczna dotycząca jego małżonki (karty leczenia szpitalnego) potwierdza jej kłopoty ze zdrowiem, nie jest jednak dowodem na okoliczność poniesienia wydatków na leczenie czy zakup leków, jak również nie obrazuje ich wysokości.

Wnioskodawca nie przedłożył także żadnych dowodów na okoliczność poniesionych w okresie ostatnich trzech miesięcy przez małżonków kosztów utrzymania zamieszkiwanej nieruchomości (opłat za media). Przedłożona faktura za prąd poświadcza bowiem wydatek, którego termin płatności minął przed rokiem, tj. 10 stycznia 2013 r. Nie obrazuje zatem wysokości aktualnych kosztów ponoszonych z tego tytułu.

Mając na uwadze powyższe, stwierdzić trzeba, że przedłożony materiał dowodowy nie usunął wszelkich niejasności odnoszących się do sytuacji finansowej wnioskodawcy.

Postępowanie wnioskodawcy, polegające na modyfikowaniu treści składanych oświadczeń, podawaniu sprzecznych informacji i selektywnym przedkładaniu dokumentów skutkuje niewyjaśnieniem istotnych wątpliwości dotyczących jego rzeczywistych możliwości płatniczych.

W konsekwencji stwierdzić trzeba, że to sam wnioskodawca uniemożliwił dokonanie pełnej oceny jego sytuacji finansowej. Brak zatem podstaw by uznać, że sytuacja finansowa wnioskodawcy jest na tyle trudna, że nie ma on środków pieniężnych na opłacenie całości kosztów sądowych w niniejszej sprawie, w tym wpisu od skargi w kwocie 100 zł.

Zważyć należy, że przy rozpoznawaniu wniosku o przyznanie prawa pomocy brak jest możliwości poszukiwania z urzędu faktów przemawiających na korzyść ubiegającego się o przyznanie prawa pomocy. Dokonywana jest jedynie ocena w świetle art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a. tych okoliczności, które wskazała strona. Jedynym instrumentem służącym weryfikacji oświadczeń wnioskodawcy i tym samym umożliwiającym prawidłową ocenę jego kondycji finansowej, jest unormowanie zawarte w art. 255 p.p.s.a., zgodnie z którym odpowiednich informacji czy też dokumentów musi dostarczyć sam skarżący.

Z tych względów uznano, że wnioskodawca nie wykazał, iż spełnia ustawowe przesłanki przyznania prawa pomocy.

W konsekwencji na podstawie przepisu art. 246 § 1 pkt 2 p.p.s.a., orzeczono jak w sentencji postanowienia.