I SA/Rz 240/13

Uzasadnienie

Składając wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym, poprzez zwolnienie od kosztów sądowych, skarżąca złożyła oświadczenie, na urzędowym formularzu, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z mężem i trojgiem dzieci, z których dwoje jest pełnoletnich. W przedmiotowym oświadczeniu podała również, że utrzymuje się z zasiłku dla bezrobotnych, w wysokości 500 zł miesięcznie, zaś jej mąż z wynagrodzenia za pracę, w wysokości 1 600 zł brutto miesięcznie. Córka skarżącej – M.D. pracuje natomiast na ¼ etatu, pobierając z tego tytułu wynagrodzenie w wysokości 400 zł miesięcznie brutto.

Przytaczając argumenty przemawiające, zdaniem skarżącej, za zasadnością jej wniosku podniosła ona także to, że jest stroną w kilkudziesięciu sprawach, w których suma wpisów przekracza 25 000 zł. Z tego też względu domaga się całkowitego, bądź częściowego zwolnienia z kosztów sądowych w przedmiotowej sprawie.

Ustosunkowując się do wezwania o złożenie dodatkowego oświadczenia oraz odpowiednich dokumentów źródłowych skarżąca wyjaśniła, że nie posiada kart kredytowych; miesięczne wydatki w jej gospodarstwie domowym, przeznaczane na zakup żywności, leków, środków czystości i odzieży wynoszą około 1000 zł, nie korzysta z prywatnego telefonu, a na zakup paliwa do samochodu wydaje miesięcznie około 100 zł. Skarżąca zaznaczyła również, że jej córka M.D., będąca udziałowcem "A", w której posiada udziały o wartości 4 950 zł, jest osobą pełnoletnią i prowadzi samodzielne gospodarstwo domowe.

Odnosząc się z kolei do wezwania o wyjaśnienie na co zostały przeznaczone środków uzyskanych ze zbycia udziałów w "B" sp. z o.o. (jak wynika z dokumentów źródłowych zalegających aktach w innych sprawach dotyczących skarżącej, ich wartość wynosiła 350 000 zł), skarżąca stwierdziła, że zostały one przeznaczone na zaspokojenie bieżących potrzeb rodziny i spłatę długów.

Do dodatkowego oświadczenia o stanie majątkowym dołączona została między innymi kopia umowy najmu lokalu mieszkalnego, z którego skarżąca korzysta wraz ze swoją rodziną. Zgodnie z jej treścią wynajmująca – "C" sp. z o.o. oddała skarżącej w użytkowanie lokal mieszkalny o pow. 50 m 2, za czynsz miesięczny w wysokości 300 zł, w której to kwocie zawierają się wszelkie koszty eksploatacji, w tym koszty wszystkich mediów.

Zgodnie z informacjami zamieszczonymi w Krajowym Rejestrze Sądowym, prawie wszystkie udziały w "C" sp. z o.o. (7 932 udziałów o wartości 396 000 zł) należą do "A" sp. z .o.o., której jedynym udziałowcem jest córka skarżącej M.D., natomiast mąż skarżącej W.D. jest Prezesem zarządu "B" sp. z o.o., której kapitał zakładowy wynosi 1 500 000 zł.

Wpis od skargi w przedmiotowej sprawie wynosi 1 500 zł.

W sprzeciwie od postanowienia referendarza sądowego skarżąca podkreśliła, że nieprzyznanie jej prawa pomocy stanowi o naruszeniu art. 45 Konstytucji RP, poprzez zamknięcie jej drogi do sądu.

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie zważył, co następuje:

W myśl art. 246 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2012 r., poz. 270, ze zm.; zwanej dalej: P.p.s.a.), przyznanie prawa pomocy osobie fizycznej w zakresie częściowym następuje, gdy wykaże ona, że nie jest w stanie ponieść pełnych kosztów postępowania bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Ocena każdego wniosku pod kątem spełnienia przesłanek przyznania ulgi, o której mowa w powołanej wyżej przepisie, wymaga więc przede wszystkim precyzyjnego ustalenia sytuacji materialnej wnioskodawcy i jego możliwości płatniczych, co następuje na podstawie złożonego przez niego, na urzędowym formularzu, oświadczenia, a w sytuacji, w której byłoby ono niepełne lub budziło wątpliwości, na podstawie dodatkowego oświadczenia i dokumentów źródłowych.

Na podstawie złożonych przez skarżącą oświadczeń i dokumentów źródłowych brak jest podstaw do stwierdzenia, że spełnia ona przesłanki przyznania prawa pomocy, polegającego na całkowitym zwolnieniu od kosztów sądowych, albowiem oświadczenia te są niejasne, wewnętrznie sprzeczne, a ponadto wybiórcze i nazbyt lakoniczne. Wszystko to sprawia, że wynikający z nich obraz sytuacji materialnej i możliwości płatniczych skarżącej jest niewiarygodny i z tego względu trudno jest na jego podstawie przyjąć, że skarżąca wykazała, że spełnia przesłanki przyznania prawa pomocy, tj. nie jest w stanie w jakimkolwiek stopniu partycypować w kosztach sądowych związanych ze sprawą.

I tak, w pierwotnie złożonym oświadczeniu skarżąca podała, że pozostaje we wspólnym gospodarstwie domowym z córką, wymieniając jej dochody w pozycji nr 10 formularza PPF, po czym, wezwana między innymi do przedłożenia zeznania podatkowego córki, stwierdziła że gospodaruje ona samodzielnie, którą to wersję podtrzymała w sprzeciwie. Tym samym skarżąca uchyliła się od przedstawienia tychże informacji, na skutek czego, nie można stwierdzić z kim pozostaje ona faktycznie we wspólnym gospodarstwie domowym, a w konsekwencji jaka jest rzeczywista sytuacja majątkowa całej rodziny. Okoliczności te mają zaś w niniejszej sprawie kluczowe znaczenie, gdyż córka skarżącej jest jedynym udziałowcem "A", która to z kolei spółka jest udziałowcem innej sp. z o.o., o kapitale zakładowym 399 000 zł – wynajmującej skarżącej mieszkanie na warunkach odbiegających w sposób znaczący od rynkowych i ponoszącej koszty korzystania z mediów.

Kwestią bezsporną jest, że obie wyżej wymienione spółki są osobami prawnymi i podatnikami, między innymi na gruncie przepisów o podatku dochodowym, jednakże nie zmienia to faktu, że cały ich majątek, w sensie ekonomicznym, należy do córki skarżącej, której to okoliczności nie można pominąć, dokonując analizy jej sytuacji materialnej, a przez to jej domowników.

Wynajmowanie przez "C" sp. z o.o. skarżącej i jej rodzinie mieszkania za czynsz, którego wysokość odbiega od cen rynkowych, a także pokrywanie przez wynajmującego kosztów korzystania z mediów, jak również wskazanie M.D. jako domownika w pierwotnie złożonym oświadczeniu świadczy o tym, że działalność prowadzona przez córkę skarżącej ma charakter przedsięwzięcia rodzinnego, dlatego też ocena sytuacji skarżącej, w oderwaniu od tej kwestii byłaby niepełna i nierzeczywista. Oceny tej nie może zaś zmieniać treść oświadczenia M.D., załączonego do sprzeciwu, gdyż wobec powyższych faktów, jawi się ono jako gołosłowne.

Kolejną istotną okolicznością, na gruncie przedmiotowej sprawy jest kwestia przeznaczenia środków, uzyskanych przez skarżącą z tytułu zbycia udziałów w spółce z o.o., której aktualnym prezesem jest jej mąż, a wynoszących 350 000 zł. W tej mierze trudno przyjąć za wystarczające zdawkowe wyjaśnienia skarżącej, że środki te zostały wydatkowane na uregulowanie rodzinnych długów, bez wskazania konkretnych zobowiązań czy chociażby dokumentów wskazujących na dokonanie tych operacji.

W złożonych oświadczeniach skarżąca podnosi także, że jej mąż, będąc prezesem zarządu sp. z o.o. o kapitale zakładowym 350 000 zł, utrzymuje się z wynagrodzenie równego minimalnemu wynagrodzeniu za pracę. Odnosząc się do tych twierdzeń należy podkreślić, że trudno jest przyjąć, że sprawując funkcję menadżera, nie ma on, obiektywnie rzecz biorąc, możliwości uzyskiwania wyższych dochodów, niż te wskazane w oświadczeniu. Dlatego też faktu wykonywania pracy o takim charakterze, za tak niskie wynagrodzenie nie sposób potraktować jako okoliczności przemawiającej za uwzględnieniem przedmiotowego wniosku.

Niezależnie jednak od powyższego Sąd, mając na uwadze wysokość wpisów we wszystkich sprawach, w których skarżącą jest J.D., wynoszących łącznie ponad 25 000 zł, uznał że jednoczesne uiszczenie takiej kwoty byłoby dla niej znacznym obciążeniem, zwolnił ją od wpisu w przedmiotowej sprawie w ½ części. W tym miejscu należy zaznaczyć, że zakres przyznanego prawa pomocy odpowiada alternatywnie sformułowanemu żądaniu skarżącej, która wystąpiła do Sądu o całkowite bądź częściowe zwolnienie od kosztów sądowych. Trudno więc w tej sytuacji mówić o zamknięciu drogi do sądu, a tym bardziej o naruszeniu art. 45 Konstytucji RP, poprzez częściowe zwolnienie. Prawo do sądu nie ma zresztą charakteru absolutnego, a jednym z jego ograniczeń jest uiszczenie zgodnego z prawem wpisu sądowego. Ponadto art. 77 ust. 2 Konstytucji RP zawiera zakaz ustawowego zamknięcia drogi sądowej dochodzenia naruszonych wolności lub praw, trudno zatem uznać, aby sąd miał możliwość naruszenia dyspozycji tego przepisu (postanowienie Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 2 marca 2009 r., sygn. I FZ 32/09 – pub. w CBOiS – www.orzeczenia.nsa.gov.pl).

Mając na uwadze powyższe, na podstawie art. 246 § 1 pkt 2 P.p.s.a., orzeczono jak w sentencji.